از منظر اقتصادی، سهولت ایجاد مراکز تولید، بی‌نیازی به سرمایه‌های کلان، اشتغال‌زا بودن، وجود ارزش افزوده بالا، جنبه‌های کاربردی و تزئینی و داشتن زمینه‌ای مناسب برای جذب توریست همچنین فتح بازارهای صادراتی تعریف شده است. اما چرا در سال‌های اخیر صنایع‌دستی ایران در برابر صنایع‌دستی کشورهای منطقه توان رقابتی خود را از دست داده است؟ به گفته جعفر صالحی، معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان، هدف از تشکیل میزصادراتی صنایع دستی، برنامه‌ریزی مناسب برای رونق هرچه بهتر حوزه بازرگانی و صادرات بخش صنایع‌دستی است و لازم است اعضا اصلی کمیته هماهنگی میز صادرات، نسبت به ایجاد شرکت مدیریت صادرات، ایجاد کمیته‌های رفع موانع تولید، رفع موانع صادرات، رفع موانع سازمانی و آموزش و مطالعات کاربردی، ایجاد بانک اطلاعاتی از صادرکنندگان صنایع‌دستی کل کشور، شناسایی ظرفیت‌های صادراتی صنایع‌دستی سایر استان‌ها، اصلاح HS کدهای صنایع‌دستی با همکاری اداره کل گمرک و کارشناسان معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی استان اقدامات لازم را باهدف تعیین زیرساخت‌های لازم را انجام دهتد.
گفته می شود بیش از ۷۰ درصد محصولات صنایع‌دستی ایران در استان اصفهان تولید می‌شود و بر همین اساس میز صادرات صنایع‌دستی ایران نیز در استان اصفهان مستقر شده است. از ۶۰۲ رشته صنایع دستی شناسایی شده در دنیا ۲۹۹ مورد مربوط به ایران و از این تعداد ۱۹۶ رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور اصفهان است که تاکنون ۴۰۰ هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شدند با احتساب خانواده‌های این افراد معیشت حدود چهار میلیون نفر به صنایع دستی گره خورده است.
سید عباس شیردل، رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان با اشاره به وضعیت صنایع دستی اصفهان در شرایط کرونا اظهار داشت: همه‌گیری کرونا تمام دنیا و اقتصاد کشورها را مختل کرده است و صادرات صنایع دستی نیز از این امر مستثنی نشده و کشورهای مختلف جهان به همین دلیل خریدکمتری از صنایع دستی دیگر کشورها انجام می‌دهند. وی اظهار کرد: در حال حاضر گردشگر خارجی در کشور ما رفت و آمد ندارد و از سویی دیگر کشورهای خارجی که خریدار صنایع دستی بودند درگیر کرونا شده‌اند و توجه به این حوزه کاهش پیدا کرده است. وی افزود: با وجود اینکه بخشی از خرید و فروش از طریق راه‌های فضای مجازی و ارتباطات گذشته انجام می‌شود اما متاسفانه با توجه به اینکه مشغله اصلی کشورها در شرایط فعلی مقابله با کروناست، خرید و فروشهای مجازی هنوز نتوانسته است در این زمینه جبران کننده باشد. شیردل، راه جبران خسارت ناشی از این وضعیت را اعطای وام و کمک‌های دولت به هنزمندان دانست و افزود: دولت باید وام‌های بی بهره به هنرمندان بدهد تا حداقل آنها از این حرفه نامید نشوند اما دولت نیز به این امر توجه چندانی ندارد. شیردل در پاسخ به اینکه تا چه میزان توجه به بسته‌بندی محصولات و برندسازی صنایع دستی اصفهان که از عوامل موثر در صادرات موفق محوصلات مختلف محسوب می شود، توجه شده است، گفت: شرکت‌های بسته‌بندی زیادی در کشورمان وجود دارد که در این زمینه باید به کمک صنایع دستی بیاید؛ خوشبختانه فروشندگان نیز با آموزشهای سالیان گذشته به این نتیجه رسیده‌اند که باید با بسته‌بندی صحیح و به روز محصولات خود به فروش بهتر بیاندیشند.
صادرات ۱۲۶ میلیون دلاری صنایع دستی
در سال گذشته تنها ۱۲۶ میلیون دلار صادرات صنایع دستی انجام شده که کمتر از ۰.۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران است. این را مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران، بر اساس اطلاعات دفتر آمار و پردازش اطلاعات گمرک ایران اعلام می کند. اما آیا توان رقابتی صنایع‌دستی ایران در منطقه از بین رفته است؟ براساس این گزارش، صادرات غیرنفتی در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۱۱۳.۶ میلیون تن و به ارزش حدود ۳۵ میلیارد دلار بوده که از این میزان صادرات در مجموع بالغ بر ۱۲۶ میلیون دلار به گروه صنایع دستی اختصاص یافته است. این میزان تنها حدود ۰.۴ درصد یعنی کمتر از ۰.۵ درصد از کل صادرات غیرنفتی طی سال‌های گذشته را به خود اختصاص داده است. از مجموع صادرات انجام شده ۵.۷ هزار تن به گروه کالایی «فرش و کفپوش‌های دستباف» به ارزش ۷۹ میلیون دلار اختصاص داشته که نسبت به سال ۱۳۹۸ با وجود رشدی ۲۲ درصدی در وزن با کاهش یک درصدی در ارزش دلاری مواجه بوده است. سهم ارزشی این گروه کالایی از کل صادرات غیرنفتی در سال گذشته تنها ۰.۲۴ درصد بوده است. بازارهایی مانند چین و هند در صادرات صنایع دستی از ایران پیشه گرفته و بخش عمده‌ای از بازار جهانی را از آن خود کرده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: ایران در صنعت بسته‌بندی از کشورهای دیگر بسیار عقب افتاده و در شناسایی سلیقه گردشگران از کشورهای دیگر جا مانده است. علت آن هم این است که نه مطالعات بازاری در زمینه بازار داخلی انجام داده‌ایم و نه مطالعاتی درباره بازارهای صادراتی هدف داشته‌ایم. اسماعیل قادری همچنین معتقد است هنوز مردم صنایع دستی را به عنوان یک کالای ضروری نگاه نمی‌کنند، به همین دلیل است که هنوز بازارهای آنلاین فروش جایگاه مناسبی در اذهان عمومی پیدا نکرده است. او تاکید دارد، در زمینه برندسازی محصولات دستی ایران کالایی که جایگاه واقعی خود را در دنیا پیدا کرده فرش دستباف است. اما این عرصه هم نتوانسته در یک چارچوب مشخص در بازار عرض اندام کند. وی تاکید دارد، صنایع دستی ایران در برندسازی ضعیف عمل کرده و در دنیای تجارت نتوانسته بازاریابی قوی از خود نشان دهد.
تنها ۰.۱۴ درصد از کل
صادرات غیرنفتی
اما جزئیات صادرات گروه صنایع دستی از این حکایت دارد که حدود ۴۰۰۰ تن فرش دستباف به ارزش ۶۸ میلیون دلار صادر شده که نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۲۸ درصد از لحاظ وزنی و چهار درصد از نظر ارزشی افزایش دارد. آلمان، امارات متحده عربی، ژاپن، پاکستان و استرالیا پنج کشور عمده و نخست خریدار فرش‌های ایرانی در سال ۱۳۹۹ بوده است. در گروه کالایی صنایع دستی و آثار هنری نیز، انواع صنایع دستی در سال گذشته به وزن تقریبی ۱۱ هزار تن و با ارزشی بالغ بر ۴۷ میلیون دلار صادر شده است. این میزان تنها حدود ۰.۱۴ درصد از کل درصد صادرات غیرنفتی بوده است. در بین اقلام صنایع دستی و آثار هنری صادر شده صنایع مرصع کاری با وزنی حدود ۸۰۰ کیلوگرم و با ارزش ۳۲ میلیون دلار نخستین کالای صادراتی در این گروه کالایی در سال گذشته بوده که به ترکیه صادر شد است. همچنین مجسمه و سایر اشیا تزئینی از سفال دستی دومین کالای صادراتی این گروه با وزن ۷.۷ هزار تن و با ارزش بالغ بر ۱۱ میلیون دلار بوده که مقصد عمده صادراتی این گروه صنایع دستی سفالی، کشورهای عراق، کویت، امارات متحده عربی، عمان و قطر بوده است. ترمه، کولاژ، مصنوعات چوبی خاتم‌کاری شده، کیف کار شده، مصنوعات شیشه‌ای دست‌ساز از دیگر صنایع دستی صادر شده در این گروه بوده است.
به گفته حعفر صالحی، استان اصفهان ازلحاظ تنوع و تعدد صنایع‌دستی، رتبه اول کشور را دارد و نکته ای که در این بین نباید نادیده گرفت، استقرار بنگاه‌های بزرگ تجارت صنایع‌دستی کشور در شهراصفهان است. این بنگاه‌ها و شرکت‌ها در بیش از 20 کشور جهان نیز نمایندگی دارند و در زمینه تجارت دیجیتال صنایع‌دستی فعالیت‌های مهمی را انجام می‌دهد. بنابراین ازلحاظ آمایش سرزمینی نیز اصفهان دارای موقعیت ویژه‌ای برای گرفتن این میز است.