دولت‌ها همواره از ضرورت توسعه حملونقل عمومی و کاهش وابستگی به خودروهای شخصی سخن گفته‌اند اما در عمل، کمبود و فرسودگی ناوگان اتوبوسرانی بین‌شهری، همچنان یکی از موانع اصلی این هدف است. در حالی که مسوولان نیز اذعان دارند که باید روند نوسازی و واردات اتوبوس تسریع شود اما فرآیند پیچیده اداری و ۱۸مرحله‌ای برای واردات این وسایل، عملا اقدامی در این خصوص را دشوار کرده است. نتیجه این تعلل، افزایش تعداد اتوبوس‌های غیرفعال، کاهش کیفیت خدمات، ناتوانی در پاسخگویی به تقاضای بالا و در نهایت، سرگردانی مسافران در روزهای پرتردد است.
مشکل همیشگی؛ نبود بلیت در ساعات اولیه پیش‌فروش
از همان ابتدای اسفندماه که پیش‌فروش بلیت‌های نوروزی آغاز شد، بسیاری از مسافران با مشکل عدم دسترسی به بلیت مواجه شدند. در حالی که انتظار می‌رفت این روند با برنامه‌ریزی بهتری انجام شود، برخی مسیرها از همان ساعت اولیه بدون بلیت باقی ماندند یا ظرفیت‌ها به‌سرعت تکمیل شد. در این میان، بسیاری از مسافران ناچار شدند ساعت‌ها در سایت‌های مختلف جست‌وجو کنند یا به ناچار گزینه‌های دیگر حملونقلی را انتخاب کنند. این پرسش مطرح است که چگونه بلیت‌ها به سرعت نایاب می‌شوند، در حالی که شرکت‌های حملونقل از کاهش تعداد اتوبوس‌های فعال سخن می‌گویند؟ آیا بلیت‌ها از همان ابتدا به صورت غیرشفاف و گزینشی عرضه می‌شوند؟ آیا بازار سیاه بلیت همچنان زنده است و تنها با نرخ‌های چندبرابری می‌توان بلیت پیدا کرد؟
لزوم شفافیت و مدیریت صحیح
در عرضه بلیت
مسوولان بارها تاکید کرده‌اند که باید مردم را به استفاده از حملونقل عمومی تشویق کرد تا میزان تصادفات جاده‌ای و مصرف سوخت کاهش یابد اما وقتی ظرفیت کافی برای جابه‌جایی مسافران وجود ندارد، چگونه می‌توان انتظار داشت که مردم از سفر با خودروی شخصی صرف‌نظر کنند؟ مشکلاتی همچون نبود بلیت، افزایش نرخ کرایه‌ها، نبود زیرساخت‌های مناسب در پایانه‌ها و نبود نظارت بر کیفیت خدمات، باعث می‌شود که بسیاری ترجیح دهند با خودروی شخصی سفر کنند، حتی اگر این انتخاب، هزینه‌های بیشتری را بر آنها تحمیل کند.سال‌هاست که با نزدیک شدن به ایام پیک سفر، مشکلات مشابهی رخ می‌دهد و هر بار تنها وعده‌های تکراری مسوولان به گوش می‌رسد. اما آیا وقت آن نرسیده که رویکردی جدی‌تر برای حل این بحران اتخاذ شود؟ لازم است که در فرآیند پیش‌فروش بلیت، شفافیت بیشتری اعمال شود و نظارت بر عرضه بلیت‌ها افزایش یابد تا مسافران مجبور نشوند برای خرید بلیت، ساعت‌ها سرگردان بمانند یا به بازار سیاه متوسل شوند. همچنین، تسهیل روند نوسازی ناوگان اتوبوسرانی باید در اولویت قرار گیرد چراکه تنها در این صورت است که می‌توان از تکرار این بحران در سال‌های آینده جلوگیری کرد. مسافران حق دارند از حملونقل عمومی باکیفیت و در دسترس برخوردار باشند، نه اینکه هر سال در آستانه تعطیلات، گرفتار همان مشکلات همیشگی شوند.
مسافران برای خرید بلیت به یک سایت اکتفا نکنند
در همین خصوص داریوش باقرجوان مدیرکل دفتر حملونقل مسافر سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای در پاسخ به چرایی این وضعیت به ایسنا گفت که فروش بلیت اتوبوس به تدریج انجام می‌شود و اگر جایی تکمیل ظرفیت شده باشد سرویس فوق‌العاده قرار خواهیم داد. به گفته این مقام مسوول در سازمان راهداری، فروش بلیت اتوبوس در سایت‌های شرکت‌های حملونقلی یک سیستم یکپارچه و متمرکز نیست؛ یعنی شرکت‌های حملونقل به فراخور قراردادهایی که با سایت‌های مختلف دارند ممکن است بلیت‌ها را در چند سایت یا سایت اختصاصی خود قرار دهند. یعنی اینطور نیست که مسافران بتوانند با یک کلیک به همه ظرفیت‌ها دست پیدا کنند. البته در تلاش هستیم که یک سیستم یکپارچه برای آن طراحی کنیم؛ بنابراین مسافران برای خرید بلیت به یک سایت اکتفا نکنند.
اذعان وزیر نسبت به ناترازی در اتوبوس‌های بین شهری
صحبت‌ها در خصوص کمبود بلیت اتوبوس به اینجا ختم نشد و چندی پیش وزیر راهوشهرسازی در پاسخ به این پرسش که چه برنامه‌هایی برای حل مشکل بلیت اتوبوس و قطار در ایام پرتقاضا دارید، صراحتا اظهار کرد که در اتوبوس‌های بین شهری ناترازی داریم. حداقل به ۶۰۰۰ اتوبوس نیاز داریم تا به تعادلی در این بخش برسیم. مشکل کمبود بلیت هم در نوروز و هم اربعین بیش از پیش مشهود می‌شود. در حوزه واگن و لکوموتیو هم شرایط به همین صورت است؛ بنابراین به دنبال این هستیم که بنابر ظرفیت‌های قانونی، واردات در این دو حوزه انجام شود. به گفته این مقام عالی وزارت راهوشهرسازی، برخی اتوبوس‌های بین شهری به صرفه نیستند و باید با پیگیری‌هایی که انجام می‌دهیم از جمله تخصص ارز و وام به آنها، قصد داریم آنها را به صرفه‌تر و تعداد اتوبوس‌ها را بیشتر کنیم.
کمبود و فرسودگی در ناوگان اتوبوسی کشور
معاون وزیر راه و رییس سازمان راهداری اذعان کرد که در ناوگان اتوبوسی کشور هم با کمبود مواجهیم و هم فرسودگی داریم. به طوری که بیش از ۷۰درصد اتوبوس‌های کشور بالای ۱۵سال سن دارند و بنابراین نیاز است که نوسازی و واردات باهم پیش رود. به گفته اکبری، برای عبور از شرایط بحرانی حداقل به ۵۰۰۰دستگاه اتوبوس نیاز داریم اگرچه برای رسیدن به شرایط ایده‌آل باید ۸۰۰۰دستگاه اتوبوس داشته باشیم.مقام عالی سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای به عدم تمایل واردکنندگان و تولیدکنندگان داخلی برای واردات اتوبوس نیز اشاره و اظهار کرد که علت عدم تمایل نیز این است که براساس مصوبه ابلاغ شده وام و تسهیلات به واردکنندگان بعد از واردات اتوبوس به کشور اتفاق می‌افتد در حالی که آنها می‌گویند باید اول وام داده شود، زیرا وام آخر کار فایده‌ای ندارد و آنها سرمایه اولیه می‌خواهند. از طرفی بوروکراسی واردات آن‌قدر پیچیده است و فرآیند طولانی دارد که اصطلاحا باید از هفت‌خان رستم بگذرند تا بتوانند واردات انجام دهند. اگر واقعا در کوتاه مدت بخواهیم ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ دستگاه اتوبوس را سریعا وارد کنیم باید مصوبه‌ای از سران قوا بگیریم و اختیار کل این فرآیند به وزیر راهوشهرسازی داده شود و کل فرآیند ثبت سفارش، تایید فنی و حتی تخصیص ارز را وزارت راه انجام دهد. اگر چه بنابر گفته مسوولان، گذر از این ۱۸ مرحله یا اصطلاحا هفت‌خان رستم برای واردکنندگان اتوبوس بسیار دشوار است اما اگر قرار است سهم وسایل حملونقل عمومی در سفرهای برون‌شهری بیشتر شود و از طرفی مسافران دغدغه و چالشی در تهیه بلیت نداشته باشند، نیاز است که وزارت راهوشهرسازی بیش از پیش بر مساله تامین اتوبوس متمرکز شود و سال آینده با حذف موانع پیش روی تولیدکنندگان و واردکنندگان در راستای تامین اتوبوس مورد نیاز کشور گام موثری بردارد.