۲۰۱۸ تمام شد و دوره رویداد تبریز به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی هم به پایان رسید؛ اما این یک سال چه دستاوردهایی برای گردشگری تبریز داشت؟
بسیاری از کارشناسان و مسوولان گردشگری اذعان می‌کنند «تبریز ۲۰۱۸» چه از وجه داخلی و چه از وجه بین‌المللی، دستاورد مثبتی نداشت؛ در حالی که این موقعیت می‌توانست فرصتی برای توسعه زیرساخت‌های تبریز برای جذب گردشگر باشد و با انجام تبلیغات گسترده، این شهر را به‌عنوان مقصدی برای گردشگری معرفی کند. حالا به نظر می‌رسد این فرصت از بین رفته و تنها انتقادهای کارشناسان را از خود برجا گذاشته؛ انتقادهایی که از یک طرف به دلیل ایجاد انتظارات بالا و فراتر از توان شهر تبریز شکل گرفت و از طرف دیگر به دلیل بی‌برنامگی‌ها، ناهماهنگی‌ها، نبود بودجه و... آن‌طور که باید تبریز به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی معرفی نشد.
همه اینها در حالی است که کارشناسان معتقدند اگر برگزاری چنین رویدادی به افراد باتجربه، متخصص و مطلع محول می‌شد و البته بودجه مورد نیاز از سوی دولت برای رویداد «تبریز ۲۰۱۸» پرداخت می‌شد، آن وقت شاید محصول آن در پایان سال میلادی به بار می‌نشست. به باور کارشناسان، وعده تغییر و تحول عمده در جریان «تبریز ۲۰۱۸» و جذب گردشگر خارجی و داخلی بیشتر را مسوولانی به مردم و فعالان داده بودند که بدون کار کارشناسی و فراهم کردن زیرساخت‌ها و همچنین بدون در نظر گرفتن بودجه و میزان ظرفیت این شهر جهت جذب گردشگر معتقد بودند که معجزه‌ای در انتظار گردشگری تبریز است. همین عامل به ایجاد تصویری نادرست منجر شد و یکی از عوامل شکست این رویداد بود.
اما از طرف دیگر آنچه باعث شد «تبریز ۲۰۱۸» به خوبی دیده نشود و فعالیت‌های گسترده‌ای نداشته باشد، عدم پرداخت بودجه دولتی بود. بودجه در نظر گرفته شده‌ای که ۷۶۰ میلیارد تومان برای رویدادهای بین‌المللی برآورد شده بود؛ اما به گفته برخی دست‌اندرکاران این رویداد، ریالی از آن تخصیص نیافت و محل هزینه‌کرد این رویداد، بودجه‌های محلی بود؛ بودجه‌هایی که قاعدتا جوابگوی چنین رویدادی نخواهد بود. عدم مدیریت درست و کارشناسی‌شده نیز سومین دلیل محوری است که کارشناسان گردشگری آن را عاملی می‌دانند در شکست رویداد «تبریز ۲۰۱۸». عدم انعکاس این رویداد و برنامه‌های متنوع در معرفی تبریز در رسانه‌های داخلی و خارجی نیز از دلایل دیگر شکست این فرصت طلایی بود.
ضعف اطلاع‌رسانی
اما معاون فرهنگی شهرداری تبریز علت شکست رویداد «تبریز ۲۰۱۸» را انتظارات معجزه‌واری می‌داند که در اذهان عمومی به وجود آمد. جلال شمع‌فروزان به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «عناوینی همچون پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی عناوینی نیستند که بتوان از آنها انتظار معجزه داشت. اشتباه از سوی مسوولان بود که انتظارات مردم را در زمینه «تبریز ۲۰۱۸» بالا بردند. در صورتی که چنین عناوینی تنها یک رویداد فرهنگی هستند و قرار نیست اتفاق تاثیرگذاری در آن رخ دهد.» او البته می‌پذیرد که رویداد «تبریز ۲۰۱۸» می‌توانست بهتر از آنچه رخ داد پیش برود و از جمله نقص‌های موجود را ضعف رسانه‌ای کردن این رویداد می‌داند و ادامه می‌دهد: «اتفاق «تبریز ۲۰۱۸» اتفاق کوچکی نبود؛ اما تبریز به خوبی نتوانست این رویداد را رسانه‌ای کند. از طرف دیگر در تبریز علاوه بر رویداد «تبریز ۲۰۱۸» رویدادهای دیگر نیز برگزار شد که نگذاشت تمام تمرکزها روی این رویداد بین‌المللی باشد.» معاون فرهنگی شهرداری تبریز در نهایت نیز بر این باور است که هماهنگی‌ها می‌توانست بهتر باشد و اگر برنامه‌ریزی به درستی صورت می‌گرفت و تمرکز بر این رویداد بیشتر می‌شد، دیگر از «تبریز ۲۰۱۸» به‌عنوان یک رویداد بی‌بهره نام برده نمی‌شد و به هر حال دستاوردهایی را هم با خود به همراه می‌آورد.
نبود مدیر متخصص و مطلع
به باور کارشناسان پرداخت نشدن بودجه دولتی در زمینه رویدادهای بین‌المللی از سوی دولت مهم‌ترین دلیلی بود که نگذاشت تبریز به خوبی معرفی شود. انتقادی که میکائیل نظری، یک فعال گردشگری در تبریز بسیار بر آن تاکید دارد و با انتقاد در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «سال ۲۰۱۸ تمام شد؛ اما بودجه‌ای که قرار بود دولت بابت رویدادهای بین‌المللی پرداخت کند همچنان پرداخت نشده است؛ بودجه‌ای که ۷۶۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده اما تبریز این رویداد را با بودجه محلی خود برگزار کرد.»
نبود یک کارگروه تخصصی، یک برنامه‌ریزی کارشناسی شده، دلسوزی مسوولان و... نیز اثرگذاری رویداد «تبریز ۲۰۱۸» را پایین آورد؛ رویدادی که می‌توانست با یک برنامه‌ریزی مدون نتیجه‌ای بهتر به ارمغان آورد. نظری در این زمینه می‌گوید: «کارگروه‌های بسیاری تشکیل شد. مصوبات بسیاری گذاشته شد. اما یک فرد متخصص در این کارگروه‌ها وجود نداشت؛ کسی که به بخش بین‌المللی مسلط باشد در بین آنها دیده نمی‌شد. برای همین نتیجه‌بخش نبودن این کارگروه‌ها در عمل امری قابل پیش‌بینی بود. از طرف دیگر در جلسات متعددی که برگزار می‌شد مصوبات پشت هم صادر می‌شدند اما هیچ کدام به مرحله اجرایی شدن نرسید. در این شرایط اگر «تبریز ۲۰۱۸» شکست نمی‌خورد باید تعجب می‌کردیم.»
چالش مردمی نبودن
دخیل نبودن مردم در چنین رویداد بین‌المللی نیز از جمله دلایلی بود که این فعال گردشگری بر آن تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: «وقتی مردم در هیچ رویدادی دخیل نیستند، روح و سرزندگی از شهر بیرون می‌رود؛ انتظار مردم برای این رویداد برآورده نشد. باید پرسید مسوولانی که سه سال قبل شروع به تبلیغات در زمینه رویداد ۲۰۱۸ کردند کجا هستند؟ آنها هم افراد غیرمتخصصی بودند که فکر می‌کردند با چنین ادعاهایی که در ذهن مردم به وجود آوردند، می‌توانند گردشگری را رونق دهند. در صورتی که هیچ‌کدام در این حوزه متخصص نبودند و این هم نتیجه چنین کار غیرکارشناسی شده‌ای است.»
نظری یادآور می‌شود: «شعار داده شد تبریز تا سال ۲۰۱۸، به میزان ۵ میلیون گردشگر به خود خواهد دید؛ یعنی روزانه بیش از ۱۴ هزار گردشگر. این در حالی است که ظرفیت اقامتگاه‌های تبریز کلا ۸ هزار تخت است. چطور ممکن است تبریز بتواند گنجایش این تعداد گردشگر را داشته باشد؟ این آمار و ارقام جز اینکه یکسری انتظارات واهی را به وجود می‌آورد نتیجه دیگری در بر خواهد داشت؟ چنین اتفاقاتی تنها از سوی مدیران بی‌کفایت رخ می‌دهد و در نهایت «تبریز ۲۰۱۸» را به یک رویداد شکست‌خورده تبدیل می‌کند.»
انتظاری که برآورده نشد
این فعال گردشگری به مقایسه همدان که سال ۲۰۱۸ به‌عنوان پایتخت گردشگری آسیا شناخته شد با تبریز پرداخت که همدان در حد انتظارات، گنجایش و ظرفیت خود موفق عمل کرد این درحالی است که تبریز قابلیت آن را داشت که ۱۰ برابر همدان فعالیت داشته باشد؛ اما قدم از قدم برداشته نشد: «تبریز ۲۰۱۸» تمام شد و انتظاراتی که شهروندان منتظر آن بودند برآورده نشد. سال ۲۰۱۹ از راه رسید و باید منتظر بود و دید که باکو به‌عنوان پایتخت بعدی گردشگری کشورهای اسلامی چگونه نیاز مخاطب‌های خود را برآورده و گردشگران داخلی و خارجی را به سمت خود جذب می‌کند. باید بدانیم صنعت گردشگری علاوه بر اینکه به تخصص نیاز دارد به عرق ملی نیز نیاز دارد. اما گویا این عرق ملی در میان مسوولان ما دیده نمی‌شود.» مسوولان اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی البته به رغم درخواست «دنیای اقتصاد»، اطلاعات و آمار مناسبی از اقدامات عملی در سال ۲۰۱۸ در تبریز در اختیار این رسانه قرار ندادند؛ اما همین شواهد و گواهی‌ها برای ارزیابی کارنامه «تبریز۲۰۱۸» کافی است. «تبریز۲۰۱۸» درحالی تمام شد که می‌توانست فرصتی در شرایط تحریم باشد؛ اما حالا کارنامه مردودی آن در دست مسوولان قرار گرفته است.