نگاهمان کاسب‌کارانه نباشد!
علیرضا شجاعی اصفهانی، سرپرست کاوش در محوطه باستانی کاخ جهان‌نما و محدوده ایستگاه مترو انقلاب به نقش اداره کل میراث فرهنگی استان و سازمان میراث فرهنگی درخصوص چهارباغ اشاره کرده و معتقد است: متاسفانه اداره‌کل میراث فرهنگی دیگر دغدغه ای نسبت به چهارباغ ندارد. درحالی که وقتی همه نهادهای مردمی به روند نادرستی که با نام احیای چهارباغ در این بافت ارزشمند انجام می‌شد، اعتراض کردند و توقف پروژه، فرصت خوبی بود تا میراث فرهنگی استان و کشور با توجه جدی نسبت به این موضوع، خودی نشان دهند، اما آنطور که باید از این فرصت ارزشنمد استفاده نشد و دوباره موضوع سنگفرش چهارباغ بدون توجه به مباحث باستان شناسی ادامه یافت.
وی افزود: متاسفانه در بسیاری از پروژه هایی در بافت های تاریخی انجام شده از باستان شناس استفاده نمی شود چرا که فکر می کنند با حضور باستان شناس پروژه آنها عقب افتاده و برای آنها دردسر ایجاد می شود. درحالی که لازم است نگاه به این مسیر، نگاهی فرهنگی باشد و نه نگاه کاسب کارانه! که صرفا افق کوتاه مدت را ببیند. اگر نگاه این مدیریت بلندمدت باشد و برای شهر و تاریخ شهر دغدغه داشته باشند، باید از حضور متخصص باستان شناس و مرمتگران باتجربه و فرهنگی استفاده کنند اما متاسفانه نگاهی سطحی حاکم است. این باستان شناس نگاه به چهارباغ را نگاه توریستیِ از درجه چندم برمی شمارد. او اعتقاد دارد نه تنها این نگاه به چهارباغ نگاه به یک اثر شگفت تاریخی نیست؛ بلکه به چهارباغ نگاه توریستی خیلی سخیفی صورت گرفته به طوری که تنها به این فکر می کنند که چهارباغ را قشنگ کنند تا توریست های درجه چندم به آنجا بیایند و عکس بگیرند و بستنی بخورند!
چهارباغ با لودر
زیر و رو شد
شجاعی اصفهانی گفت: چهارباغ خیابانی عادی نیست و شواهد تاریخی اصفهان در آن جای گرفته است، این خیابان نه تنها برای یک استان، بلکه پشتوانه ای فرهنگی برای یک مملکت است. نباید ظاهر مدافع میراث بگیرند و خیلی راحت آن را ازبین ببرند و عکس بزنند که دارند چهارباغ را احیا می کنند! وی تاکید می کند: هرگونه تغییر در چهارباغ باید با رعایت شأن این خیابان و براساس قوانین برخورد با میراث فرهنگی انجام می‌شد درحالی که به غیر از محدوده ای که پایه های کاخ جهان نما کشف شد و بخشی از ایستگاه متروی انقلاب اقدام باستان شناسی دیگری در آن صورت نگرفت و این اقدامات درصد کوچکی از چهارباغ را تشکیل می‌داد و سایر بخش های آن با لودر زیر و رو شد! ضمن اینکه علاوه بر نادیده گرفتن تاریخ چهارباغ و باستان شناسی در آن، اجرای بسیار ضعیفی صورت گرفت که در شأن چهارباغ نیست.
در بدنۀ شرقی
قو پَر نمی زند!
مرتضی فرشته نژاد پیشکسوت مرمت معماری می گوید: مجموعه هشت بهشت در بدنه شرقی چهارباغ رونقی ندارد و به قول معروف قو در آن پَر نمی زند، درحالی که کنار خیابان دستفروش ها رونقی زیادی دارند. برخلاف بدنۀ شرقی، ترافیک پیاده ها در غرب چهارباغ دیده می شود و مردم در مغازه ها و پیاده رو و پاساژها در رفت و آمد هستند.
وی تاکید می کند: طراح باید تعهد داشته باشد، مطالعه کند و ببیند چرا غرب چهارباغ مملو از جمعیت و شرق آن سوت و کور است! چرا بیت المال را با این بدنه سازی ازبین برده اند! مجموعه هشت بهشت در بدنه شرقی چهارباغ دارای یک طبقه زیرزمین، همکف و یک طبقه در بالاست و وقتی طبقه همکف تا این اندازه خلوت است چه رسد به دو طبقۀ دیگر آن!
فرشته نژاد می افزاید: برای احیای بدنه شرقی چهارباغ و پیش از ساخت مجموعه هشت بهشت، مسابقه برگزار و طرح هایی منتخب شدند اما طرحی اجرا شد که به چهارباغ تاریخی ربطی ندارد و فقط از بانک و بیمه نبش خیابان آمادگاه تقلید شده است! این مرمتگر می گوید: یکی از طرح های مهم چهارباغ در بدنه سازی ضلع شرقی است که درست مثل این می ماند که یک گاری را طلا با ساخته باشند! این گاری طلایی چه فایده و چه استفاده ای دارد!؟ ازسویی دیگر علی‌رغم تاکید بر اینکه چهارباغ صفوی در زیر کف آن موجود است و اگر این خاک ها برداشته شود به چهارباغ اصلی خواهیم رسید اما بازهم توجهی به آن نشد.
آسفالت را برداشتیم
و سنگ گذاشتیم
فرشته نژاد تصریح می کند: در کف سازی انجام شده، با بیل مکانیکی خاک را برداشتند و کار کردند درحالی که مرمت و احیا با بیل مکانیکی و لودر و بولدوزر انجام نمی شود! آسفالت را برداشتیم و سنگ گذاشتیم، آیا چیزی تغییر کرد!؟
این مرمتگر ادامه می دهد: قبل از انقلاب نظر میراث فرهنگی این بود که محور تاریخی را احیا کند و این محور شامل ارگ صفوی می‌شد که جبهه غربی آن چهارباغ عباسی بود و به چهارباغ بالا متصل می‌شد. احیای آن با این هدف صورت گرفت که اگر توریستی به مسجد جمعه رفت و حتی اگر به پای پیاده از طوقچی راه افتاد و به بازار به قیصریه در میدان نقش جهان و چهارباغ رسید و از روی سی و سه پل عبور کرد و تا هزارجریب ادامه داد، در این صورت ذره ای با وسایط نقلیه موتوری تصادم نداشته باشد، ولی الان هر سازی که دلشان می خواهد می زنند و بدترین کارها را انجام دادند ازجمله عبور مترو از چهارباغ و ازبین رفتن آب تحت الارضی که قطعا بر مدرسه چهارباغ، سی و سه پل و هشت بهشت اثر مخرب خواهد داشت.
هنریش بروگش آلمانی، بیش از یکصدوپنجاه سال قبل درباره چهارباغ نوشت که « چهارباغ واقعاً یک خیابان زیبا، باشکوه و بی‌مانند است. در این خیابان هم مانند سایر آثار اصفهان، شکوه طبیعت و هنر انسانی با هم به طور هماهنگ آمیخته شده و یک اثر بدیع و تماشایی به وجود آورده است.» اکنون بعد از سال‌ها هنر آدمیان معاصر در چهارباغ چه بوده است!؟