بهشت گردشگران در سال ۲۰۱۹

«مجمع جهانی اقتصاد» تازه‌ترین گزارش خود را تحت عنوان «رقابت‌پذیری سفر و گردشگری ۲۰۱۹» منتشر کرد. در این گزارش، اسپانیا به‌عنوان بهترین کشور دنیا برای پذیرایی از گردشگران در ۲۰۱۹ معرفی شده است. این کشور مدیترانه‌ای توانسته است از سال ۲۰۱۵ (برای سومین دوره متوالی) جایگاه خود را به‌عنوان رقابت‌پذیرترین کشور جهان در حوزه گردشگری حفظ کند. در ادامه این رتبه‌بندی فرانسه، آلمان، ژاپن و آمریکا به‌عنوان آماده‌ترین کشورها برای میزبانی از گردشگران به ترتیب در رده‌های دوم تا پنجم قرار دارند. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد» از دیگر نکات مهم گزارش «مجمع جهانی اقتصاد»، وضعیت رقابت‌پذیری بخش گردشگری ایران است. در گزارش امسال، ایران با جهشی چهار پله‌ای نسبت به نسخه ۲۰۱۷ به جایگاه ۸۹ آماده‌ترین کشورهای جهان برای گردشگران رسیده است. در این گزارش دوسالانه، وضعیت رقابت‌پذیری ۱۴۰ کشور جهان در چهار حوزه اصلی که شامل ۱۴ بخش می‌شود مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. یکی از این ۱۴ بخش «رقابت‌پذیری قیمتی» است که در آن ارزان‌ترین کشورهای جهان برای گردشگران بین‌المللی معرفی می‌شوند. بر این اساس در گزارش امسال ایران توانسته‌ است از میان ۱۴۰ کشور در رده نخست رتبه‌بندی این بخش بایستد، جایگاهی که کشورمان را به‌عنوان ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگران می‌شناساند. «مجمع جهانی اقتصاد»، یکی از برجسته‌ترین نهادهای اقتصادی جهان که در ژنو سوئیس مستقر است، جدیدترین گزارش رقابت‌پذیری خود را برای بخش «سفر و گردشگری» منتشر کرد. در این گزارش از میان ۱۴۰ کشور جهان، بهترین و آماده‌ترین کشورها برای میزبانی از گردشگران معرفی می‌شوند.

در این رتبه‌بندی آمریکا توانسته‌ است با افزایش ۶/ ۲ درصدی نمره جایگاه انگلیس را در رده پنجم تصاحب کند. البته این جابه‌جایی را می‌توان تا حدی ناشی از افت عملکرد انگلیس دانست؛ تنها کشوری که در میان ۱۰ رتبه برتر، نمره آن کاهش یافته است. سایر ۱۰ کشور برتر این رتبه‌بندی با بهبود نمره، ولی بدون تغییر رتبه، جایگاه پیشین خود را حفظ کرده‌اند. ده کشور برتر و رقابت‌پذیر دنیا برای میزبانی از گردشگران به ترتیب عبارتند از: اسپانیا، فرانسه، آلمان، ژاپن، آمریکا، انگلیس، استرالیا، ایتالیا، کانادا و سوئیس. در گزارش امسال برخی کشورها نسبت به سایرین عملکرد چشمگیرتری داشته‌اند. بر این اساس در میان ۳۵ رتبه نخست، بهترین بهبود متعلق به هند است که با جهش هفت‌پله‌ای خود را از رده ۴۰ گزارش پیشین (۲۰۱۷) تا رده ۳۴ بالا کشیده است. بین رتبه‌های ۳۶ تا ۷۰، مصر توانسته با ۹ پله ترقی از رده ۷۴ گزارش قبلی به رده ۶۵ در گزارش امسال برسد. در رده‌های انتهایی رتبه‌بندی امسال یمن، چاد، لیبریا، بروندی و جمهوری کنگو به ترتیب با قرار گرفتن در رده‌های ۱۴۰ تا ۱۳۶ بدترین کشورهای جهان برای سفر گردشگران در ۲۰۱۹ هستند.

در میان مناطق جهان، منطقه اروپا و اوراسیا عملکرد خود را به‌عنوان رقابت‌پذیرترین منطقه در حوزه سفر و گردشگری حفظ کرده‌اند. ۶کشور از ۱۰ رتبه برتر در این منطقه واقع هستند. این منطقه یکی از غنی‌ترین منابع فرهنگی را دارد و از زیرساخت‌های زمینی و خدمات توریستی پیشگام بهره می‌برد. دومین منطقه‌ای که بیشترین آمادگی را برای پذیرش گردشگران دارد، آسیاپاسیفیک است. در این منطقه ژاپن با قرار گرفتن در رده چهارم پیشتازی می‌کند. ترکیبی ایده‌آل از منابع طبیعی و فرهنگی هسته اصلی رقابت‌پذیری گردشگری آسیاپاسیفیک محسوب می‌شود، منطقه‌ای که یکی از بهترین زیرساخت‌های حمل‌ونقل هوایی را نیز در جهان دارد. سه منطقه آمریکا، خاورمیانه و شمال آفریقا(منا)، و جنوب صحرای آفریقا به ترتیب در رده‌های بعدی آمادگی برای پذیرش گردشگران قرار دارند.

به گزارش «مجمع جهانی اقتصاد» در میان ۱۴۰ کشور، ایران از لحاظ آمادگی برای پذیرش گردشگر با نمره ۴/ ۳ از ۷ امتیاز ممکن، در جایگاه ۸۹ جهان قرار دارد. نسبت به گزارش قبلی (۲۰۱۷) نمره ایران ۴/ ۳ درصد و رتبه آن ۴ پله بهبود یافته است. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا معروف به «منا»، امارات و قطر رقابت‌پذیرترین بخش گردشگری را دارند، کشورهایی که در رتبه‌بندی جهانی به ترتیب در رده‌های ۳۳ و ۵۱ ایستاده‌اند. در میان ۱۴ کشور مورد بررسی منطقه «منا»، ایران در جایگاه دهم رقابت‌پذیری گردشگری منطقه قرار دارد. جزئیات رقابت‌پذیری کشور به تفکیک حوزه‌ها و بخش‌ها نیز جالب‌توجه است. در این گزارش در مجموع رقابت‌پذیری کشورها در ۴ حوزه کلی شامل ۱۴ بخش مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر این اساس بهترین عملکرد گردشگری ایران که در سطح جهانی شهرت یافته، در بخش «رقابت‌پذیری قیمتی» است. در این بخش ایران با نمره ۷/ ۶ واحدی از ۷ امتیاز ممکن، به‌عنوان ارزان‌ترین کشور برای گردشگران در میان ۱۴۰ کشور در رده نخست ایستاده است.

جالب اینکه انگلیس که در شاخص کل رده ششم را دارد، در بخش «رقابت‌پذیری قیمتی» در جایگاه آخر (۱۴۰) قرار گرفته است. به گزارش «مجمع جهانی اقتصاد»، هزینه‌های پایین گردشگری در یک کشور در دو حوزه جذابیت ایجاد می‌کند: «ورود گردشگران» و «سطح سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش». ازجمله زیرشاخص‌هایی که در این بخش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند عبارتند از: مالیات بلیت هواپیما یا عوارض فرودگاهی، هزینه‌های مربوط به اقامت هتل، هزینه زندگی، میزان برابری قدرت خرید و هزینه‌های سوخت. بر این اساس، یکی از عوامل اثرگذار در افزایش قدرت خرید گردشگران مسافر به ایران، افزایش نرخ ارز بوده است. «منابع فرهنگی» و «ایمنی و امنیت» دو بخش دیگری هستند که ایران به نسبت وضعیت بهتری در آنها دارد (هم نسبت به سایر بخش‌ها، و هم سایر کشورها). بر این اساس در بخش «منابع فرهنگی» نمره ۸/ ۲ واحدی، جایگاه ۳۳ جهانی را برای کشور رقم زده است. چین، فرانسه و اسپانیا به ترتیب در رده‌های اول تا سوم رتبه‌بندی این بخش قرار دارند. در بخش «ایمنی و امنیت» نیز ایران با نمره خوب ۴/ ۵ واحدی (که بعد از رقابت‌پذیری قیمتی بالاترین نمره در ۱۴ بخش است) در جایگاه ۷۴ قرار دارد. به اعتقاد مجمع، «ایمنی و امنیت» یکی از ارکان اصلی رقابت‌پذیری گردشگری کشورها است.  به‌طور معمول گردشگران تمایلی برای سفر به کشورهای پرخطر ندارند، امری که عاملی منفی برای توسعه بخش گردشگری محسوب می‌شود. فنلاند، ایسلند و عمان به ترتیب سه کشور برتر این حوزه هستند. در نهایت طی دو سال اخیر و نسبت به گزارش قبلی یکی از بهترین بهبودهای گردشگری ایران در بخش «آمادگی فناوری اطلاعات و ارتباطات» حاصل شده است.

در طرف مقابل اما گردشگری ایران بدترین وضعیت را در دو بخش «محیط کسب‌وکار» و «باز بودن بین‌المللی» دارد، بخش‌هایی که نقطه کور عملکرد اقتصاد ایران نیز محسوب می‌شوند. در بخش «محیط کسب‌وکار»، ایران با نمره ۹/ ۳ واحدی در رده ۱۲۱ جهان قرار دارد. سه کشور برتر این بخش به ترتیب عبارتند از هنگ‌کنگ، سنگاپور و سوئیس. در بخش «باز بودن بین‌المللی» نیز نمره پایین ۴/ ۲ واحدی، کشور را در جایگاه ۱۱۸ رتبه‌بندی جهانی قرار داده است. نیوزیلند، استرالیا و سنگاپور کشورهایی هستند که آزادترین مراوده را با جهان دارند. نسخه ۲۰۱۹ «گزارش رقابت‌پذیری سفر و گردشگری» بر مبنای آخرین «شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری» مجمع ارائه شده است.

در این شاخص که هر دو سال یک‌بار منتشر می‌شود، رقابت‌پذیری سفر و گردشگری ۱۴۰ اقتصاد جهان – که در مجموع ۹۸ درصد از تولیدناخالص‌داخلی بخش گردشگری را پوشش می‌دهند – بر مبنای عوامل و سیاست‌هایی که منجر به توسعه پایدار این بخش می‌شوند مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، در ۴ حوزه اصلی شامل ۱۴ بخش و ۹۰ زیرشاخص. بر این اساس این گزارش ابزار مقایسه‌ای استراتژیک برای کسب‌وکارها و دولت‌ها محسوب می‌شود تا بخش سفر و گردشگری خود را به‌طور پایدار و سازگار توسعه دهند. این مهم با امکان مقایسه و الگوبرداری از پیشرفت‌هایی که سایر کشورها در حوزه رقابت‌پذیری بخش گردشگری دارند و اطلاع از سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های آنها تحقق می‌یابد.

نمره «شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری» هر کشور در مقیاس یک (بدترین) و ۷ (بهترین) ارائه می‌شود. حوزه الف: «محیط توانمندساز» که شرایط عمومی انجام فعالیت در هر کشور را در بردارد و شامل ۵ بخش و ۴۰ زیرشاخص می‌شود: ۱. محیط کسب‌وکار (۱۲ شاخص)؛ ۲. ایمنی و امنیت (۵ شاخص)؛ ۳. سلامت و بهداشت (۶ شاخص)؛ ۴. سرمایه انسانی و بازار نیروی‌کار(۹ شاخص)؛ و ۵. آمادگی فناوری اطلاعات و ارتباطات (۸ شاخص). حوزه ب: «سیاست و شرایط توانمندساز سفر و گردشگری» که سیاست‌ها و ابعاد استراتژیکی که به‌طور مستقیم بر صنعت سفر و گردشگری اثر می‌گذارند را در بردارد و شامل ۴ بخش و ۲۳ زیرشاخص می‌شود: ۱. اولویت‌بخشی به سفر و گردشگری (۶ شاخص)؛ ۲. باز بودن بین‌المللی(۳ شاخص)؛ ۳. رقابت‌پذیری قیمتی (۴ شاخص)؛ ۴. پایداری محیط‌زیستی(۱۰ شاخص). حوزه ج: «زیرساخت» که دسترسی و کیفیت زیرساخت‌های فیزیکی هر کشور را در ۳ بخش و ۱۷ زیرشاخص شامل می‌شود: ۱. زیرساخت‌ حمل‌ونقل هوایی (۶ شاخص)؛ ۲. زیرساخت زمینی و پایانه‌ها (۷ شاخص)؛ و ۳. زیرساخت خدمات گردشگری (۴ شاخص). حوزه د: «منابع طبیعی و فرهنگی» که از مهم‌ترین دلایل برای سفر است و شامل ۲ بخش و ۱۰ زیرشاخص می‌شود: ۱. منابع طبیعی(۵ شاخص)؛ و ۲. منابع فرهنگی و سفرهای کاری (۵ شاخص).