پایان تولید کور صنایع‌دستی؟
- توضیحات
بازار تولید و مصرف صنایع‌دستی هم از سمت عرضه و هم از سمت تقاضا دچار تحول شد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در بازار «مصنوعات هنری ایران» تقاضای خرید و مصرف به دو شکل افزایش یافته است. همزمان در حوزه تولید نیز عرضه کور صنایع‌دستی - تولید بدون توجه به ذائقه بازار- روبه پایان است؛ به‌طوری‌که متولی صنایع‌دستی از حضور تیم‌های طراح، نقاش، گرافیست و بازاریاب در چرخه تولید و عرضه این گروه از مصنوعات خبر می‌دهد.
تحقیقات «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد: به‌تازگی جوانان برخی از محصولات صنایع‌دستی را جایگزین برخی کالا‌های مصرفی مشابه با برند خارجی کرده‌اند و در میان آنها استفاده از این کالا‌ها را نوعی حسن می‌دانند. علاوه‌بر جوانان در رستوران‌ها و مراکز عمومی نیز شاهد استفاده از ظروف و وسایل تزئینی سنتی نیز خواهید بود که شاید یکی از دلایل اصلی آن اعمال تحریم‌‌ها به کشور بوده که از ورود کالا‌هایی با برند‌های سایر کشور‌ها جلوگیری کرده یا اینکه به علت افزایش قیمت دلار و خروج این کالا‌ها از سبد کالا‌های ضروری و تخصیص دلار غیر‌دولتی موجب شده قیمت تمام شده این کالا‌ها افزایش یابد و به‌دلیل افزایش قیمت و ناهمخوانی آن با درآمد‌ها؛ افراد به سمت استفاده از کالا‌ها و وسایل سنتی جذب شده‌اند. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» دلایل دیگری نیز موجب افزایش فروش و استقبال مردم از صنایع‌دستی شده است که در این گزارش و طبق مصاحبه‌‌هایی که با کارشناسان این حوزه شده است؛ علاوه‌بر اعلام آنها نقاط ضعف موجود در این صنعت را نیز مورد بررسی قرار خواهد داد، همچنین راهکار‌هایی جهت افزایش فروش این محصولات نیز ارائه خواهد کرد.
حسین خواجه بیدختی مدیرکل دفتر توسعه و ترویج معاونت صنایع‌دستی وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در همین راستا گفت: یکی از دلایلی که موجب افزایش تقاضا به صنایع‌دستی کشور شده علاوه‌بر قیمت بالای کالا‌های لوکس، تغییر نگاه تولیدکنندگان به این حوزه است که بخشی از آن به علت ورود افراد تحصیل‌کرده (مرتبط و غیرمرتبط) همچون نقاش، گرافیست، طراح صنعتی و... است زیرا این افراد نگاه متفاوتی به صنعت صنایع‌دستی داشته‌اند که موجب تولید کالا‌هایی متفاوت و افزایش فروش این وسایل شده است. همین اتفاق از «تولید کور» و بدون توجه به «سلیقه» و «نیاز مشتری» که در سال‌های گذشته رخ می‌داد جلوگیری کرده است. وی افزود: در حال حاضر تنوع صنایع‌دستی در ۱۷۰ رشته منسجم شده و هنرمندان فعال در آن به خلق اثر‌های هنری آنتیک به همراه کیفیت بالا و ظاهر متفاوت پرداخته‌اند که طرفداران بیشماری را به خود اختصاص داده؛ زیرا محصولاتی به سبک چند دهه گذشته با ذائقه گذشتگان برای تامین نیاز روحی و روانی افراد امروزی کافی نیست.
در چند سال گذشته تولیدکنندگان برخلاف آثار باستانی و صنایع‌دستی به جا مانده از نیاکان ما تولید صنایع‌دستی با رنگ‌‌های تند و ناموزون را آغاز کرده‌اند تا مشتری بیشتری جذب کنند و علت آن برداشت سطحی از سنت، سلیقه‌ای رفتار کردن تولیدکنندگان و استفاده از افراد کم مهارت در بخش تولید این کالا‌ها بوده است. وی تصریح کرد: از دهه ۷۰ و با آموزش‌‌هایی که در سطح دانشگاه‌‌های هنری صورت گرفت نگاه اشتباه به این صنعت تصحیح شد که در کنار دانشگاه‌‌ها کلاس‌های آموزشی در آموزشگاه‌‌های خصوصی نیز شکل گرفته و فعالیت کردند که همین کار‌ها تعداد این افراد را گسترش داد. وی عنوان کرد: یکی از نقطه ضعف‌‌های حوزه صنایع‌دستی «نبود آمار دقیق» از میزان تولید، صادرات و شاغلان این حوزه است، زیرا بسیاری از فعالان این حوزه در سامانه مربوطه ثبت‌نام نمی‌کنند و تنها زمانی که قصد دریافت تسهیلات و پرداخت نکردن مالیات را دارند به وزارتخانه مراجعه می‌کنند.
بیدختی درخصوص میزان صادرات محصولات صنایع‌دستی به «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: سال گذشته از مبادی قانونی و طبق اعلام گمرک ۲۵۰ میلیون دلارصادرات داشته‌ایم و حدس می‌زنیم که به همین میزان نیز توریست‌‌ها به شکل چمدانی صنایع‌دستی را از کشور برای «سوغاتی» به خارج برده‌اند. بنابراین میزان صادرات را می‌توان حدود ۵۰۰ میلیون دلار تخمین زد. حسین بختیاری، رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل مجمع ملی هنرمندان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان کرد: در همه سال‌های گذشته که نسل‌‌های جدید از صنایع‌دستی فاصله گرفته بود، اما در حال حاضر این فاصله در حال کم شدن است و علت اصلی استقبال این روز‌های جوانان برگشت به خود و هویت و اصالت خود است با توجه اینکه امروزه صنایع‌دستی تولید شده کمی از حالت قدیمی خود خارج شده‌اند برای مشتریان کاربردی‌تر نیز هستند و هنرمندان و تولیدکنندگان بجای در نظر گرفتن تخیل و علایق خود به‌دنبال ذائقه و نیاز مخاطب می‌روند و به طراحی محصولات می‌پردازند.
وی افزود: در تولید صنایع‌دستی رشد قابل‌توجهی داشته‌ایم و این یک خبر خوشایند است؛ زیرا توسعه و ارتقا صنایع‌دستی موجب ایجاد اشتغال می‌شود که این امر با همفکری و همگرایی بین هنرمندان صنایع‌دستی و مصرف‌کنندگان ایجاد شده است. بختیاری گفت: تحریم به‌رغم تمامی مشکلاتی که ایجاد کرد اما برای حوزه صنایع‌دستی اثرات مثبتی به همراه داشته است؛ به‌طوری‌که با وجود گرانی مواد اولیه که افزایش قیمت تمام شده را به همراه داشت، اما به علت خستگی مردم از زندگی ماشینی میزان فروش صنایع‌دستی در کشور افزایش یافته است. بختیاری تاکید کرد: با وجود تبلیغات کمی که در این حوزه وجود دارد، اما شناخت مردم از این محصولات افزایش قابل‌توجهی داشته است. ناصررضایی رئیس پژوهشکده گردشگری وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: تولید صنایع‌دستی به صورت انبوه صورت نمی‌گیرد؛ بلکه تولید آن انفرادی و تکی است که همین امر موجب زمان بر بودن تولید این محصولات می‌شود و به علت محدود بودن تعداد آنها قیمت بالایی نیز دارند که با درآمد مردم همخوانی ندارد و باید جهت افزایش فروش سطح درآمد خانوارها را به سطح مصرف این محصولات نزدیک کنیم.
وی در خصوص مشکلات این حوزه عنوان کرد: دلایل اصلی استقبال کم مردم از محصولات صنایع‌دستی بی‌اطلاعی از مراکز عرضه، عدم‌شناخت مشتریان از کیفیت، اطلاع نداشتن از قیمت و کمبود تبلیغات است که علاوه‌بر آن با وجود اینکه پرتنوع‌ترین کشور از نظر صنایع‌دستی هستیم، اما فرهنگ‌سازی لازم برای تزئین منازل با این محصولات صورت نگرفته است. رضایی تصریح کرد: امروزه تولید صنایع‌دستی اصلا کورکورانه نیست و در تمام دنیا صنایع‌دستی مطابق با نیاز‌های بشر است؛ زیرا اجداد ما به‌دنبال تهیه وسایلی با ابزار موجود می‌رفتند.