پروژه جذب «گردشگران مبلغ» یا همان «جهانگردان اثرگذار»، جزو اولین قدم‌ها در زدودن تصویر منفی از ایران محسوب می‌شود. چندی پیش یک فم‌تریپ با عنوان فیل ایران (FeelIran) با دعوت از ۱۲ فعال اجتماعی و رسانه‌ای از کشورهای مختلف با مدیریت هدی رستمی یکی از اینفلوئنسرهای معروف ایرانی در زمینه گردشگری راه‌اندازی شده است. این حرکت با هدف نشان دادن ظرفیت‌های گردشگری ایران به میلیون‌ها خارجی از طریق شبکه‌های مجازی آغاز شد. اما حضور اینفلوئنسرها در اماکن تاریخی ایران و بخصوص اصفهان و انتشار تصاویر آنها در شبکه‌های مجازی، با واکنش‌های گوناگونی روبه‌رو شد. تعداد زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی و حتی مسئولین از حضور این افراد استقبال کرده و آن را اقدامی مثبت برای رشد گردشگری اصفهان دانستند. قدرت‌الله نوروزی شهردار اصفهان اعلام کرد، پروژه‌هایی مانند فم‌تریپ به دلیل رونقی که در صنعت گردشگری ایجاد می‌کند مورد حمایت شهرداری قرار دارد. اما در مقابل گروهی نیز حضور اینفلوئنسرها و شیوه رفتار و پوشش آنها را مورد انتقاد قرار دادند.
فم‌تریپ یا فعالیت تبلیغاتی در زمینه گردشگری برای تاثیرگذاری و جذب گردشگران با دعوت از بلاگرها، اینفلوئنسرها، آژانس‌های مسافرتی توسط یک گروه گردشگری یا برند مسافرتی، توراپراتورها، آژانس‌های هواپیمایی با برگزار‌کنندگان کنفرانس‌های بین‌المللی در حوزه گردشگری با پرداخت هزینه‌ها و حمایت مالی ارائه می‌شود. معمولا این سفرها برای پوشش سفر با ایجاد تولید محتوا در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با مخاطبان بسیار برای به اشتراک گذاشتن تجربیات سفر به‌صورت سنتی یا دیجیتال ارائه می‌شود. اما منتقدان به سفر تبلیغی ۱۲ اینفلوئنسر، از کشورهای فرانسه، ترکیه، روسیه، ایتالیا، اوکراین، هند، چین و برزیل اعتقاد دارند، این امر تصویری نادرست از ایران نشان می دهد و برای سایر گردشگران غیرقابل تکرار خواهد بود. آنها می گویند، ارائه تصاویری خاص از اماکن تاریخی و فرهنگی ایران می‌تواند ایجاد توقع کاذب در گردشگرانی کند که تحت تاثیر چنین تبلیغاتی می‌خواهند به ایران سفر کنند.
جای
هیچ نگرانی نیست
فریدون الهیاری، مدیرکل میراث‌فرهنگی استان اصفهان استفاده از اینفلوئنسرها و شبکه‌های اجتماعی را یکی از روش‌های موثر در معرفی ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری دانست و گفت: سعی داریم، جاذبه‌ها و امکان گردشگری مهم که در تورهای متداول کمتر مورد توجه و بازدید قرار می‌گیرند را در برنامه تور این گروه از اینفلوئنسرها جای دهیم تا گام مهمی در معرفی جاذبه‌های کمتر شناخته شده استان اصفهان برداریم . خوشبختانه موفق هم شدیم. زیرا در این مدت کم تماس‌های زیادی از خارج از کشور برای بازدید از این جاذبه‌ها داریم.
الهیاری، در ارتباط با رفتار گردشگران اینفلوئنسر و انتقادهایی که در شبکه‌های اجتماعی به برخی از آنها شد نیز گفت: پیش از هر بازدید همکاران ما تمام ضوابط و مقرارتی را که باید در امکان تاریخی ما داشته باشند را به آنها گوشزد کردند. خوشبختانه آنها نیز با برخی از محدویت‌های ما بخصوص در مساجد تاریحی کاملا آشنایی داشتند و موارد را رعایت کردند. در برخی از موارد نیز هدف معرفی صنایع‌دستی و سایر ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی شهر اصفهان در کنار آثار تاریخی بود. مانند معرفی فرش ایرانی در مسجد شیخ لطف‌الله؛ در چنین موردی پس از هماهنگی‌های لازم تمام مواردی را که باید در عکاسی رعایت شود تا شان این مسجد حفظ شود را به گروه عکاس توضیح دادیم. همکاران ما نیز در مسجد حاضر بودند تا همه چیز درست و صحیح انجام شود از این‌رو هیچ جای نگرانی نیست.
اقدامی مثبت
سعید عباباف، مدرس و پژوهشگر حوزه گردشگری استفاده از فم‌تریپ را شیوه ای نه‌چندان تازه اما مثبت و موثر برای جذب گردشگر دانست و گفت: این روش سال‌هاست برای جذب گردشگر در جهان رواج دارد. حتی پیش از انقلاب نیز گروهی از جهانگردان و افراد مشهور برای معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران به کشور ما سفر کرده بودند. اما در اتفاق اخیر استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی مانند هشتک‌های زیر تصاویر، باعث جلب توجه تعداد زیادی از افراد به این موضوع شد. از سوی دیگر این افراد به دعوت "هدی‌رستمی" که جهانگرد ایرانی است و تعداد بسیار بالایی از ایرانیان او را در اینستاگرام دنبال می‌کنند انجام شد که این موضوع نیز بیانگر توان اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی می باشد.
این مدرس گردشگری در اراتباط با پیامدهای این موضوع گفت: بدون شک حضور اینفلوئنسرها در رونق و معرفی جاذبه‌های گردشگری ما نقش مثبی دارد. به‌عنوان نمونه تعداد دنبال‌کنندگان صفحه اینستاگرام هتل سنتی که این افراد در اصفهان در آن اقامت داشتند ظرف مدت 5 روز از 4300 نفر به چیزی حدود ده هزار هفصد نفر افزایش یافت. هرچند که نمی‌دانم چه تعداد از دنبال‌کنندگان تازه این صفحه ایرانی و چه تعداد افراد خارجی هستند اما این مسئله نشان‌دهنده تاثیرگذاری این موضوع است. از سوی دیگر این افراد، ایران واقعی و زندگی عادی مردم در آرامش و امنیت را به تصویر می‌کشند و این بهترین تبلیغ در برابر تبلیغ‌های منفی برخی از رسانه‌های خارجی است که سعی دارند ایران را کشوری نا امن نشان دهند.
او ادامه داد: با این وجود، نقدهایی از دو جهت به این اتفاق وارد است. سمت اول، رفتار برخی از این گردشگران که دچار شیطنت‌هایی شدند. مانند انتشار تصویری از اینفلوئنسر هندی این گروه که روی لب بام خانه عامری‌های نشسته بود. با توجه به اینکه این افراد قرار است تقاضای سفر را در سایر افراد تحریک کنند باید بیشتر مراقب رفتارهای خود و تصاویری که منتشر می‌کنند باشند. از سوی دیگر با توجه به اینکه این گروه از اینفلوئنسرهای لوکس تشکیل شده بودند و از آنجایی که زیرساخت چنین گردشگری هنوز در کشور ما چندان آماده نیست، گروهی نیز به این مسئله انتقاد داشتند که ورود این افراد در زمان مناسبی صورت نگرفته و بهتر بود اول این زیرساخت‌ها آماده بشود تا درصورتی که تعداد بیشتری گردشگر لوکس به ایران بخواهد سفر کند ما آمادگی داشته باشیم. هرچند در مقابل برخی نیز معتقدند حضور این افراد بسیار به موقع است و باید با درآمد حاصل از گردشگران زیرساخت‌ها را مرحله به مرحله آماده کنیم.
عکاسی تبلیغاتی عرف امکان تاریخی
عکاسی اینفلوئنسرها و شیوه عکاسی آنها در امکان تاریخی بخصوص در برخی از نقاط این امکان که بازدید و امکان عکاسی آن برای عموم رایج نیست یکی دیگر از انتقادهایی است که کاربران شبکه‌های اجتماعی به این موضوع داشتند. مسئله‌ای که البته نگاه مثبتی را نیز با خود به همراه دارد و در بسیاری از محوطه‌ها و موزه‌ها تاریخی مطرح جهان کاملا عرف است. اما در ایران به دلیل نبود سازکار درست آن با انتقادهایی روبه‌رو است.
فاطمه احمدی، موزه‌دار و عضو هیات اجرایی کمیته بین‌المللی موزه‌های دانشگاهی با تاکید به اینکه نظری در رابطه با حضور اینفلوئنسرها ندارد، در رابطه با عرف عکاسی تبلیغاتی و مادلینگ در موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی در جهان گفت: شکی نیست در هیچ کجای دنیا امکان عکاسی حرفه‌ای برای تمام بازدیدکنندگان میسر نیست. اما در صورتی که این شیوه عکاسی به سود موزه و محوطه تاریخی باشد و بتواند در معرفی آن نقش مثبتی داشته باشد و شان آن را حفظ کند مانند طرح‌های پژوهشی و حتی تبلیغاتی در صورت موافقت مدیر موزه این مسئله مشکلی ندارد.
احمدی در ارتباط با عکاسی تبلیغاتی و مادلینگ در چنین محوطه‌هایی گفت: هرچند این کار در ایران عرف نیست اما در بسیاری از موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی جهان تحت شرایط و ضوابطی خاص و مشخص و با امضاء تفاهم نامه میان مدیر موزه و گروه عکاسی کاملا رایج است. در ایران نیز از آنجایی که این مسئله در حال رواج است و بهتر است به جای اینکه جلو آن ایستادگی کنیم وزارت میراث‌فرهنگی ضوابط درست و شفافی را برای آن در نظر بگیرد. فراموش نکنیم این اتفاق در رونق موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی ما نقش موثری دارد و می‌تواند باعث آشتی عامه مردم جامعه با فضاهای فرهنگی کشور شود.
ماندانا خرم/ هفته نامه نوسان