بورس تهران حبابی یا ارزنده؟

ثبت بازدهی ۹۴درصدی بازار سهام از ابتدای سال‌جاری تاکنون، شکستن رکوردهای جدید و قرار گرفتن بورس به‌عنوان برترین بازار سرمایه‌گذاری، سبب شده تا ارزندگی این بازار زیر سوال رود. در واقع پس از رشدهای پرشتاب ماه‌های اخیر به‌ویژه کسب سود ۱۴درصدی در آذرماه، تقابل نظرات در بورس تهران شدت گرفته است. عده‌ای از فعالان بازار سرمایه از پایان موج صعودی و برخی دیگر از پتانسیل رشد قابل‌توجه سهام خبر می‌دهند. در این راستا سایت تحلیلی «دنیای‌بورس» در گفت‌وگو با ۱۶کارشناس فعال در بازار سرمایه به بررسی ارزندگی سهام پرداخته است. در این میان اکثریت تحلیلگران به نبود حباب در بورس اشاره می‌کنند و معتقدند که رشد کنونی بازار سهام واقعی و بر اساس مولفه‌های بنیادی بوده و در این روند در ماه‌های پایانی سال‌جاری ادامه خواهد داشت. البته در این میان نباید فاصله گرفتن برخی سهم‌ها از ارزش ذاتی را نادیده گرفت. به‌طوری‌که عنوان می‌کنند در حال حاضر قیمت سهام اکثر زیرمجموعه‌های صنایع کوچک بورس تهران از ارزش جایگزینی فراتر رفته و براساس هیچ‌کدام از روش‌های ارزش‌گذاری، سود این شرکت‌ها نمی‌تواند توجیه‌کننده قیمت فعلی سهام مذکور باشد.  در مقابل برخی کارشناسان به ایجاد حباب قیمتی در بورس عقیده دارند. به‌طوری‌که معتقدند در شرایط فعلی حدود ۸۰ درصد از سهم‌ها به لحاظ بنیادی‌‌گران بوده و با حباب‌قیمتی مواجه هستند و به محلی برای جولان سفته‌بازان تبدیل شد‌ه‌اند. البته این گروه نیز بخش عمده‌ای از حباب مزبور را متوجه سهام کوچک و متوسط بورسی دانسته و عنوان می‌کنند سهام شرکت‌های بزرگ‌تر بازار تقریبا در نقاط تعادلی دادوستد می‌شود. در این راستا همچنان عوامل و بهانه‌هایی برای حمایت از بازار سهام و تداوم رشد بورس مطرح می‌شود؛ کاهش نگرانی‌ها از بودجه سال ۹۹، بهبود قیمت‌ها در بازار جهانی، رشد نرخ دلار و به‌ویژه افزایش نرخ دلار نیمایی، ورود نقدینگی جدید به بورس، رکود حاکم بر بازارهای سرمایه‌گذاری موازی و همچنین انتشار گزارش عملکرد آذر و گزارش‌های ۹ماهه شرکت‌ها از جمله عواملی است که رشد قابل‌توجه بازار سهام در این مدت را شکل داده است.  گزارش زیر به بررسی نظرات ۱۶کارشناس بازار سرمایه پرداخته است که جزئیات بیشتر از دیگر مسائل عنوان شده توسط این تحلیلگران را می‌توانید در سایت «دنیای‌بورس» و تحت عنوان «حباب یا ارزندگی سهام» مطالعه کنید.

محسن احمدی

درحال‌حاضر قیمت سهام اکثر زیرمجموعه‌های صنایع کوچک بورس تهران از ارزش جایگزینی فراتر رفته و براساس هیچ‌کدام از روش‌های ارزش‌گذاری، سود این شرکت‌ها نمی‌تواند توجیه‌کننده قیمت فعلی سهام مذکور باشد. صنایع بزرگ‌تر همچون پتروشیمی‌ها، گروه فلزات اساسی به‌ویژه فلزات رنگی، پالایشگاه‌ها و همچنین هلدینگ‌های چندرشته‌ای اما همچنان با ارزش ذاتی خود فاصله دارند. در میان این سهم‌ها برخی هنوز از جذابیت بالایی برخوردارند و برخی دیگر هر چند از میزان جذابیت‌شان کاسته شده است، اما همچنان جا برای رشد قیمت دارند. در شرایط فعلی می‌توان دو مولفه نرخ دلار و قیمت‌های جهانی را از عوامل اصلی اثرگذار بر روند بازار سهام قلمداد کرد.

مهدی محمود رباطی

بررسی شرایط کنونی بورس نشان از وضعیت طبیعی و به‌دور از هیجان دارد؛ بازار سهام درحال‌حاضر متاثر از فاکتورهای مهم و واقعی در فضای سیاسی و اقتصادی در شرایط متعادل و به دور از هیجان حرکت می‌کند. به‌طوری‌که نه رشد و نه ریزش‌های هیجانی در این بازار وجود ندارد. در این میان برخی سهام شرکت‌های بزرگ فعال در بازار سهام که چند وقت اخیر از فضای رشد و افزایش قیمت عقب مانده‌ بودند، نیز با اقبال نسبی روبه‌رو شده و به‌نظر می‌رسد این اقبال از ناحیه بزرگان بازار ادامه‌دار باشد.

مهدی دلبری

در شرایط فعلی هر چند برخی از فعالان بازار از حباب فراگیر در سهام و صنایع بورسی سخن می‌گویند، اما واقعیت این است که این مهم را نمی‌توان به کل بازار تعمیم داد. همواره برخی سهام و صنایع هستند که بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند.  درحال‌حاضر بورس تهران بیش از هر مولفه‌ای تحت‌تاثیر جریان پول قرار دارد. در واقع ورود نقدینگی تازه‌ای موجبات رشد قیمت سهام و در نتیجه صعود شاخص سهام را فراهم آورده است. در این میان یکی از مهم‌ترین دلایل ورود این پول‌های تازه، افزایش انتظارات تورمی است. در عین حال در کنار بهبود وضعیت بازار جهانی، شرکت‌های سهامی در آذر‌ گزارش‌های مناسبی روانه سامانه کدال کردند که عمدتا از رشد فروش این شرکت‌ها حکایت داشت.

عظیم ثابت

بازار سهام در شرایط طبیعی به‌سر می‌برد و هیچ‌گونه مشکل و تهدیدی برای این بازار وجود ندارد. بررسی وضعیت بورس در مدت اخیر نشان می‌دهد که بازار رشد نسبتا طولانی و بلندمدتی را تجربه کرده است. طبیعی است که در چنین شرایطی برخی سهامداران اقدام به شناسایی سود کنند و برخی سهام میان سرمایه‌گذاران دست‌ به دست شود. به این ترتیب این موضوع عاملی باشد در جهت کاهش سرعت رشد شاخص کل بورس. البته باید عنوان کرد که نوسان جزئی اصلی از ذات و ماهیت بازار سرمایه است. روندهای رشد بی‌وقفه یا نزول چند روزه، از جذابیت بازار سهام می‌کاهد و باید نوسان‌هایی در این بازار شکل بگیرد. بازار سهام از لحاظ ساختاری مشکلی ندارد و چشم‌اندازی مثبت در انتظار آن است.

حسام حسینی

رشد اخیر بازار سهام بیش از هر چیز، مدیون رشد نرخ دلار در بازار آزاد است. این درحالی است که فروش شرکت‌ها براساس دلار نیمایی محاسبه می‌شود و این مهم سبب تفاوت انتظارات با واقعیت شده و در نهایت به رشد P/ E سهام می‌انجامد. در این رویه ممکن است بسیاری از سهام و صنایع بورسی از ارزش ذاتی خود فاصله بگیرند. در شرایط فعلی حدود ۸۰ درصد از سهم‌ها به لحاظ بنیادی گران بوده و با حباب قیمتی مواجه هستند و به محلی برای جولان سفته‌بازان تبدیل شد‌ه‌اند.  در مقابل سهام بزرگ‌تر و کامودیتی‌محور بازار که با وجود تعداد کمتر، بخش عمده‌ای از ارزش بازار را در اختیار دارند، تقریبا در نقاط تعادلی دادوستد شده و با P/ E حدود ۴ تا ۵ مرتبه، نه گران محسوب می‌شوند و نه ارزان.

پشوتن مشهوری‌نژاد

رشد واقعی بورس رشدی است که به دلیل رونق اقتصادی و افزایش تولید واقع شده باشد. این درحالی است که رشد فعلی قیمت‌ها در بازار سهام مرهون تورم به وجود آمده است. با این حال نمی‌توان گفت که بورس حبابی شده است چراکه همچنان بسیاری از سهام و صنایع موجود در بازار از لحاظ فاندامنتال از پتانسیل لازم برای رشد بیشتر قیمت‌ها برخوردارند. در این خصوص می‌توان به سهام بزرگ گروه‌های فلزات اساسی، پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها اشاره کرد.

محمد گرجی‌آرا

برای اکثریت گروه‌ها به‌ویژه بزرگان بازار سرمایه که در زمره صنایع کالامحور قرار می‌گیرند، افزایش تقاضا در بورس‌کالا و در نتیجه افزایش نرخ پایه محصولات منجر به رشد فروش محصولات شده است. در عین حال بهبود انتظارات نسبت به توافق میان دو قدرت اقتصادی چین و آمریکا که مدت‌ها در جنگ تجاری به سر می‌برند، تقاضا برای فلزات و محصولات پتروشیمی را بیشتر کرده و همین موضوع خوش‌بینی موجود در بازار سهام را نیز افزایش داده است.  از این‌رو نمی‌توان شائبه حبابی شدن قیمت سهام را به میان آورد چراکه همچنان وضعیت سودسازی عمده شرکت‌های سهامی مطلوب است. موضوعی که انتظار می‌رود در گزارش ۹ ماهه شرکت‌ها نیز منعکس شود.

محمد نوربخش

بازار سهام اکنون در شرایط عادی خود به سر می‌برد و با وجود رشدهای اخیر همچنان ظرفیت خالی برای ادامه صعود در شمار زیادی از سهم‌ها را دارد. مطابق آمار، سود کل بازار سهام (بورس و فرابورس) حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است و ارزش بورس و فرابورس هم تا معاملات امروز رقمی معادل ۱۴۰۰ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد. بنابراین، نسبت قیمت به درآمد بازار سهام با این داده‌ها عدد ۷ مرتبه است. این نسبت حاصل تقسیم قیمت‌هایی است که علاوه بر سود به دارایی‌های غیرعملیاتی شرکت‌ها و حتی شرکت‌های زیان‌ده داده شده است. بنابراین می‌توان گفت که نسبت واقعی قیمت به درآمد بازار کمتر از ۷ مرتبه است و از این جهت همچنان می‌توان به ارزندگی عمومی سهام از این منظر اتکا کرد.

مرتضی عباد

نگاهی به وضعیت بورس در روزهای اخیر نشان می‌دهد که کلیت بازار هنوز جای رشد دارد و به این ترتیب نمی‌توان عنوان حباب را برای کلیت بازار سهام به کار برد. به‌خصوص در این میان سهم‌های بزرگ بازار رشد چندانی نکردند و این گروه همچنان از پتانسیل رشد بیشتر برخوردارند.  به عبارت دقیق‌تر در هر بازاری و در هر دوره‌ای تعدادی سهم وجود دارند که بالاتر از ارزش خودشان قیمت گرفتند و اصطلاحا حبابی شده‌اند ولی این دلیل تعمیم به کلیت بازار نیست. بورس می‌تواند تا پایان سال حداقل مثبت باشد و هر چه به پایان سال نزدیک شویم اقبال به سهم‌هایی که توزیع سود مجمع دارند، بیشتر خواهد شد.

سعید درخشانی

بررسی شرایط کنونی بازار سهام نشان از رشد واقعی این بازار دارد، به‌خصوص برای شرکت‌های بزرگ و کامودیتی‌محور که طی سال‌های اخیر شاهد اجرای طرح‌های توسعه زیادی بودند و درحال‌حاضر این طرح‌ها در آستانه بهره‌برداری است و می‌تواند در روند سودآوری آنها تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر باید تاثیر افزایش قیمت ارز و رشد قیت‌های جهانی بر بازار سهام را نیز مورد توجه قرار داد. این مولفه‌ها می‌تواند برآورد سودهای آتی شرکت‌ها را با روند افزایشی همراه کند. در این میان با توجه به اینکه شرکت‌های بزرگ فعال در بورس پتانسیل بیشتری برای رشد دارند، انتظار می‌رود رشد بازار سهام در فاز آتی و افزایش شاخص کل بورس از ناحیه این شرکت‌ها باشد.

همایون دارابی

رشد مولفه‌های اصلی بازار سهام و رکوردشکنی‌های شاخص کل بورس به‌ویژه در روزهای اخیر، بیشتر تحت‌تاثیر افزایش حجم نقدینگی در اقتصاد کشور است. در شرایط کنونی اقتصاد تمایل افراد به سرمایه‌گذاری در بازاری امن بیش از گذشته به چشم می‌خورد. این درحالی است که بازارهای سرمایه‌گذاری رقیب نیز جذابیتی برای ورود سرمایه‌گذاران ندارد و این عاملی در جهت افزایش ورود افراد به بورس شده است. در این میان آمارهای اعلام شده درخصوص رشد نقدینگی ۱/ ۲۷ درصدی در نیمه نخست سال‌جاری نیز عاملی خواهد بود که انتظار تورم شدید از سوی فعالان اقتصادی در ماه‌های آتی را رقم زده است. این موضوع نیاز به سرمایه‌گذاری در فضای امن که سپرتورمی باشد را بیش از گذشته نمایان می‌کند. در این میان بازار سهام تنها بازاری است که چنین شرایطی را دارا بوده و مناسب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری خواهد بود.

پیمان حدادی

روند صعودی اخیر بورس نشان از رد هرگونه حبابی در کلیت این بازار دارد و با توجه به موارد پنج‌گانه مهمی که در روزهای اخیر بر این بازار تاثیرگذار بوده، می‌توان با قطعیت از رشد واقعی بازار سهام صحبت کرد.  در گام نخست رشد قیمت در بازارهای جهانی به‌خصوص افزایش قیمت جهانی نفت و افزایش قیمت ارز سیگنالی مثبت به بورس ارسال کرد. در این میان اخبار مثبت جست‌وگریخته‌ای از تحولات سیاسی نیز بر موج صعودی ایجاد شده در بورس بی‌تاثیر نبود. ولی عامل چهارم را شاید بتوان مهم‌ترین سیگنال تاثیرگذار بر بازار دانست، رفع نگرانی‌ها از لایحه بودجه سال ۹۹ بود. در نهایت نیز عبور شاخص کل بورس از مقاومت ۳۳۰ هزار واحدی و تداوم ورود نقدینگی جدید از جمله دلایلی بود که رشد اخیر بازار را رقم زد.

کوروش شمس

بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که بازار سهام همچنان از پتانسیل بالایی برای ادامه رشد برخوردار است. بررسی سه مولفه از جمله نسبت ارزش بازار سرمایه به نقدینگی، نسبت ارزش بازار سرمایه به GDP و همچنین نسبت مطلق ارزش دلاری بازار سرمایه از سال ۹۱ تاکنون نتایج جالبی به دنبال دارد. نقاط اوج یا همان پیک، افت و همچنین حرکت عادی بازار طبق سه مولفه مزبور نشان می‌دهد که درحال‌حاضر بازار سرمایه چه از لحاظ نقدینگی و چه از لحاظ دلاری همچنان جای رشد بیشتر دارد و حبابی ندارد. همچنین کیک بازار سرمایه در کل اقتصاد کشور در حال بزرگ‌ شدن است و این بازار همچنان نسبت به نقدینگی، از پتانسیل رشد بیشتر برخوردار است. این موضوع به آن معناست که رشد بازار سهام ادامه خواهد داشت و همچنان تداوم ورود نقدینگی و جذب پول‌های جدید به این بازار خواهیم بود.

مازیار فتحی

درحال‌حاضر هر چند نمی‌توان منکر حباب قیمتی در برخی سهام موجود در بورس تهران شد اما همچنان صنایع و شرکت‌هایی وجود دارند که از پتانسیل رشد بیشتر برخوردارند. در این میان می‌تواند به برخی سهام پالایشی بازار اشاره کرد که با توجه به سودسازی مناسب و فاصله قیمت آنها با ارزش جایگزینی، می‌توانند بازدهی مناسبی از آن سهامداران خود کنند. در عین حال سیاست فعلی سیاست‌گذار پولی که همانا بانک مرکزی باشد، نشان داده که شاید تمایلی برای در پیش گرفتن سیاست صرفا سرکوبی برای کنترل نرخ دلار ندارد. در این میان با توجه به کسری بودجه و منطق حاکم برای رشد دلار، احتمال رشد این ارز با شیب ملایم وجود دارد. به این ترتیب اگر سیاست ارزی همان باشد که ذکر شد، بازار سرمایه می‌تواند همچنان به حرکت در مسیر رشد با شیب ملایم ادامه دهد.

مهدی ساسانی

بازار سهام در آبان‌ماه سال‌جاری با کف خود مواجه شد و استارت مجدد این بازار از آن دوران به بعد خورده شد. در این شرایط هر چند که باید عنوان کرد که هیچ حبابی در بازار وجود ندارد ولی بعد از هر رشدی باید اصلاح وجود داشته باشد تا بازار برای رشد بعدی آمادگی داشته باشد. در این میان طبیعتا باید این موارد در بازار درک شود و سهام به اصطلاح میان سهامداران دست به دست شود که این موارد گاه با اصلاح قیمتی همراه است. در این میان مولفه‌های تاثیرگذاری در بازار وجود دارد. شرایط بودجه به نفع بازار سرمایه بوده ولی در این میان همچنان ابهاماتی وجود دارد که تا زمانی که این ابهامات (از جمله مالیات و معافیت‌های مالیاتی) رفع نشود، نمی‌توان به قطعیت از روند آتی بازار صحبت کرد.  

سینا سلیمانی

بازار سهام در شرایط فعلی هیچ‌گونه حبابی ندارد. رشد بورس طبیعی بوده و یکی از مهم‌ترین علت‌های تشکیل چنین روندی نیز دستیابی به نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران در بورس است؛ درحال‌حاضر بازارهای موازی در رکود به سر می‌برند و تنها بازار سهام حرف بیشتر و پتانسیل بالایی برای تحقق نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران دارد. به این ترتیب پول‌های تازه و نقدینگی کماکان به سمت بورس حرکت دارد و به‌نظر می‌رسد این روند با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در بازار ارز و طلا، در سال آینده نیز ادامه‌دار باشد. از سوی دیگر در بازار پول و سیستم بانکی نیز سقف سود سپرده‌ها از سوی دولت کنترل شده و حتی ممکن است با روند نزولی همراه باشد. به این ترتیب نظام بانکی و حفظ نقدینگی در بانک‌ها دیگر برای سرمایه‌گذاران جذاب نبوده و این پول‌های تازه نیز به سمت بازار سهام حرکت خواهند کرد.