براساس آمارها کشور ما در میزان ذخایر مس رتبه پنجم جهانی و در میزان تولید رتبه ۱۸ دنیا را به خود اختصاص داده است که طی سال‌های آینده با افزایش میزان اکتشاف و استخراج رتبه‌های جهانی بهتری نیز می‌تواند به دست بیاورد. بنا به گفته مسوولان صنعت مس، تاکنون تنها ۶درصد از معادن مس ایران مورد اکتشاف و بهره‌برداری قرار گرفته است، در حالی که اگر تمامی معادن ایران در نقاط مختلف کشور مورد اکتشاف و استخراج قرار بگیرند، قطعا جایگاه ایران در صنعت مس جهانی ارتقای بیشتری خواهد یافت.
امروز حدود ۳هزار آلیاژ مس در کشور وجود دارد که در مناطق مختلف گسترده و پراکنده‌اند. قوی‌ترین زون‌های ساختاری و متالوژنی کشور نیز شامل ارومیه- دختر، ارسباران، خاش نهبندان، البرز غربی و طارم است که پتانسیل بسیار بالایی دارد و مساحت گسترده‌ای را دربر گرفته است. البته در زون‌های ساختاری دیگر هم کانسارهای خوب مس کشف شده، همچنین حدود ۲هزار و ۵۰۰اندیس مس، معدن متروکه و ذخیره مس در کشور شناسایی شده است.
در مورد قدمت مس باید گفت که صنعت مس‌کاری و ساخت ظروف مسی در کشور ما بسیار کهن بوده، طوری که قدمت ۶ تا ۸هزار ساله دارد. ظروفی که در تپه‌های سیلک کاشان و آبرفت‌های جیرف پیدا شده، نشان از قدمت چندین هزار ساله این صنعت در ایران دارد. در زمان‌های قدیم با توجه به تحقیقات دانشمندان مشخص شده، از کانسنگ‌های اکسیدی مس با کوره‌های خاص و زغال چوب، مس مات تهیه و از آن در ظروف و موارد دیگر استفاده می‌شده است.
با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی به دلیل تولید انبوه ماشین‌های الکترونیکی، مصرف مس روند افزایشی پیدا کند و با توجه به اینکه جهان با کمبود مس مواجه می‌شود، در نتیجه مس ایران می‌تواند جایگاهی کلیدی در این حوزه داشته باشد و حالا لازم است اقداماتی در این خصوص صورت گیرد.
۶ درصد از ذخایر جهان را داریم
رییس انجمن مس ایران بیان کرد: به طور کلی می‌توان گفت ۱۲معدن مس در سطح جهانی داریم. در این بین ایران با ۵۵میلیون تن مس محتوی، ۶درصد از ذخایر جهان را در اختیار دارد.
بهرام شکوری درباره قیمت مس گفت: قیمت مس از ۷۵۰۰دلار پایین‌تر نخواهد آمد اما رسیدن به قله ۱۵هزار دلار امکان‌پذیر است. از دیگر سو، سهم تولید ناخالص داخلی کشور از بخش معدن یک‌درصد است که با توجه به پتانسیل‌ها این میزان می‌تواند تا ۵برابر افزایش یابد.
شکوری با اشاره به اینکه میزان منابع معدنی استرالیا به ۵/۴برابر کشور ما می‌رسد، گفت: این کشور ۱۸برابر ایران حفاری داشته است. به بیان او، مجموع حفاری‌های ایران به ۴۰۰هزار متر می‌رسد. شکوری افزود: بودجه اکتشافات در سال۲۰۲۲ به ۷۹/۲میلیارد دلار رسیده که از سال۲۰۱۴ بی‌سابقه بوده است.
رییس انجمن مس ایران بیان کرد: هدف‌گذاری یک میلیون تن کاتد مس، نیازمند افزایش سه‌برابری کنسانتره و رسیدن میزان اکتشافات به ۹۵۰میلیون مترمربع معدنکاری است. در صورت تحقق این موضوع، شرکت‌های کوچک و متوسط که در زنجیره مس قرار دارند، از نظر اقتصادی تغییرات مشهودی را تجربه خواهند کرد.
سرمایه‌گذاری؛ حلقه مفقوده توسعه
مدیر‌عامل شرکت ملی صنایع مس ایران گفت: سرمایه‌گذاری حلقه مفقوده توسعه کشور است و پیشرفت کشور جز با جذب سرمایه‌ها اتفاق نمی‌افتد. در واقع اگرچه رشد تولید از طریق بهره‌وری حاصل می‌شود، اما جهش تولید نیازمند سرمایه‌گذاری است. حسین مدرس‌خیابانی بیان کرد: در شرایطی شاهد عدم حضور شورای‌عالی سرمایه‌گذاری هستیم که شوراهایی با عناوین مختلف در کشور فعالیت می‌کنند که از جهت اهمیت، هم‌پایه سرمایه‌گذاری نیستند. با این وجود، شکل‌گیری این شورا می‌تواند با حضور توامان بخش خصوصی و نهادهای مسوول باشد.
مدرس‌خیابانی با اشاره به اینکه کشور ما تنوع ذخایر بالایی دارد اما در تولید و صادرات به مراتب از رده‌های پایین‌تری در سطح جهانی برخوردار هستیم، بیان کرد: امروز صحبت از تولید یک میلیون کاتد مس به میان آمده، در حالی که باید علاوه بر در نظر گرفتن الزامات، بخش‌های مردمی و ظرفیت‌های بخش تعاونی هم به کار گرفته شوند.
او افزود: اکتشاف و استحصال مس را نباید با فولاد مقایسه کنیم چراکه عیار فولاد در بسیاری از موارد بالای ۵۰درصد است، در حالی که عیار مس در اغلب موارد کمتر از نیم درصد بوده که تقریبا ناچیز است و باید به ۹۹درصد رسانده شود.
مدیر‌عامل شرکت ملی مس با اشاره به افزایش حقوق دولتی معادن بیان کرد: صادرات شرکت ملی مس از یک میلیارد و ۶۰۰میلیون دلار در سال گذشته، در سال ۱۴۰۳، تاکنون به ۴۰۰میلیون دلار رسیده است. صادرات این محصول باید به عنوان یک اولویت دنبال شود.
او با بیان اینکه برای دستیابی به یک میلیون تن کاتد نیازمند ۱۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری هستیم، گفت: با وجود تلاش‌هایی که در حوزه صنعت مس وجود دارد، برخی پروژه‌ها تا ۱۰سال ادامه می‌یابد.
مدرس‌خیابانی با اعلام چند خبر خوش گفت: دو پروژه کنسانتره به ظرفیت ۲۴۰هزار تن، در پاییز به بهره‌برداری می‌رسد. به‌رغم اینکه در سال گذشته، میزان تولید مفتول ۳۵هزار تن بوده، هدف‌گذاری شده تا تولید مفتول در سال جاری به ۱۳۰هزار تن برسد.
او افزود: از دیگر سو نیروگاه خورشیدی ۳۰۰مگاواتی در مرحله بهره‌برداری است. تامین آب این کارخانه از طریق احداث خط ۲ انتقال آب خلیج‌فارس و پساب‌ها و سایر منابع آبی صورت می‌گیرد، همچنین احداث سه نیروگاه ۱۰۰مگاواتی خورشیدی در سرچشمه، شهربابک و سونگون برنامه‌ریزی شده است.
مدرس‌خیابانی با بیان اینکه شرکت ملی مس برای ارائه طرح‌های نوآورانه و تولید تجهیزات آماده می‌شود، گفت: در حال حاضر اقداماتی مانند فیلتراسیون در حال انجام است و در تلاش هستیم تا ماشین‌آلات شرکت را تامین کنیم.
او با انتقاد از نگاه نادرست به مصرف آب توسط صنایع ملی مس بیان کرد: به طور کلی میزان مصرف آب توسط صنایع در استان کرمان، ۷درصد است و شرکت صنایع ملی مس نیز ۳ تا ۴درصد از مصرف آب استان را به خود
اختصاص می‌دهد.
ایران؛ غنی از معادن بکر
حمید آل‌طه استاد دانشگاه بریتیش‌کلمبیا گفت: با وجود آنکه ایران روی کمربند متالوژی آلپ- هیمالیا قرار دارد، اکتشافات در داخل کشور ضعیف است زیرا ذخایر سطحی در اغلب مناطق به پایان رسیده است و باید اکتشافات عمقی انجام شود.
به اعتقاد او نیازمند هوش مصنوعی در اکتشافات هستیم، او در این باره بیان کرد: در کشورهای توسعه‌یافته شرکت‌ها با حساسیت بالایی فعالیت می‌کنند چراکه اشتباه در تعیین نقاط اکتشافی، منجر به افت قیمتی سهام شرکت‌ها می‌شود. به عقیده او یکی از روش‌های حفاری روز دنیا، فوت پرینت و اعداد را از حالت کیفی به کمی تغییر می‌دهد یا در کشور استرالیا بر اساس اثرات مواد معدنی بر گیاهان و درختان توسط سفره‌های آب زیرزمینی، آثار مواد معدنی در درختان پدیدار می‌شود.
استاد دانشگاه بریتیش‌کلمبیا با بیان اینکه در کانادا از شرکت‌های کوچک، برای اکتشاف مشوق‌های مالیاتی و اطلاعات به‌روز استفاده می‌کنند، گفت: در کشور ما معادن بکر زیادی وجود دارد که می‌تواند فرصت‌های بزرگی پیش پای فعالان این حوزه قرار دهد.
سهم ۶ درصدی ایران از ذخایر معدنی
عضو هیات‌رییسه انجمن مس ایران گفت: زنجیره مس ایران مغفول مانده است و در بسیاری از تولیدات صنعت مس مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. او بیان کرد: اگر قرن بیستم را برهه سلطه نفت و گاز بدانیم، قرن بیست‌ویکم قرن اکتشافات معدنی است و ما نیز باید از پتانسیل‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم.
اسلامیان با اشاره به صعودی بودن مصرف مس در جهان بیان کرد: با توجه به تجدیدپذیر بودن مس و افزایش تقاضا، شکاف بین میزان عرضه و تقاضا ایجاد شده است.
به باور او با وجود سهم ۶درصدی ایران از ذخایر معدنی جهان، میزان تولید کشور ۱/۰درصد جهان است. عضو هیات‌رییسه انجمن مس ایران افزود: بالاترین میزان صادرات در زنجیره مس، مربوط به کنسانتره مس است در حالی که کمترین ارزآوری مالی را دارد.
شرکت‌های کوچک مشارکت داده شوند
استاندار کرمان گفت: صنعت مس ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال و ارزآوری دارد. چشم‌انداز تولید و صادرات یک میلیون تن کاتد نیز می‌تواند در دستور کار مسوولان شرکت ملی مس قرار گیرد.محمدمهدی فداکار عنوان کرد: قطعا اکتشافات برخی معادن کوچک برای شرکت ملی مس، صرفه اقتصادی ندارد و توصیه می‌شود اکتشافات این معادن به شرکت‌های کوچک و متوسط واگذار شود و شرکت ملی مس، بخشی از سود شرکت‌های کوچک‌تر را دریافت کند.
بازارهای مس
قیمت مس در یک شوک سنگین به بازارهای جهانی از رقم ۱۰۵۰۰دلار در هر تن عبور کرده تا دیگر تحلیلگران بازار را غافلگیر کند. همانطور که هفته گذشته نیز پیش‌بینی می‌شد، قیمت فلز مس موفق شد مقاومت مهم ۱۰هزار دلاری خود را بار دیگر شکسته و در روز جمعه، هر تن مس در بازارهای بزرگی چون بورس فلزات لندن با قیمت ۱۰۵۸۹دلار مور معامله قرار گرفت؛ پیشرفت قیمتی که می‌تواند علاوه بر سودآوری برای سرمایه‌گذاران مستقیم مس، ذهن آنها را به سمت و سوی بازارهای وابسته به مس نیز روشن کند.
اگر به دنبال این سوال باشیم که چرا قیمت دو فلز مس و نقره طی ماه‌های گذشته، با سرعتی بیش از طلا به رشد خود ادامه می‌دهد، باید مهم‌ترین دلیل رخداد چنین وضعیتی را در نقش کلیدی و حیاتی مس و نقره در صنایع مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر جست‌وجو کنیم. افزایش حرکت کشورها به سمت این نوع از منابع انرژی و فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی به عنوان منابع اصلی تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای، منجر به افزایش تقاضا برای مس شده است. کاربرد مس و نقره از توربین‌های بادی و آبی گرفته تا خودروهای الکتریکی و باتری‌های آنها، نقش نوینی برای این فلز در هزاره سوم تعریف کرده است.
افزایش تقاضای جهانی برای مس
مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار بر هر بازاری، میزان عرضه و تقاضای واقعی آن است. مس به عنوان فاکتور اصلی تاثیرگذار در انرژی سبز و همچنین بسیاری از محصولات صنعتی جدید مانند خودروهای برقی، طی ماه‌های گذشته از رشد قیمت و تقاضای بسیار چشمگیری برخوردار بوده است. شرایط روانی حاکم بر بازار مس نیز وضعیت بسیار خوبی داشته و نگاه سرمایه‌گذاران به این بازار، با وجود شرایط نسبتا ناپایدار اقتصاد جهانی مثبت است.
بر خلاف بسیاری از بازارهای دیگر، سرمایه‌گذاران بورس‌های بزرگ جهانی نگاهی کاملا مثبت به مس دارند. ورود هر چه بیشتر خودروها و موتورسیکلت‌های برقی و همچنین ساخت باتری‌های نسل جدید با توان شارژدهی بالا، منجر به سرمایه‌گذاری بیشتر فعالان اقتصادی در بازار مس شده است، از سوی دیگر تعداد عرضه‌کنندگان جهانی مس (شرکت‌های معدنی) با وجود افزایش تقاضا برای بازار مس، نسبتا ثابت باقی مانده که دلیل آن، هزینه‌های سنگین ساخت واحدهای معدنی جدید در بخش استخراج مس است. لذا به گفته گروه BHP، عمده سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند تا سرمایه خود در بازار مس را عمدتا به سمت واحدهای تولیدی موجود هدایت کنند تا تاسیس واحدهای استخراج یا پالایش جدید. همین عامل باعث شده تا ارزش سهام شرکت‌های معدنی تولید‌کننده مس با وجود رشد تقاضا برای آنها، همچنان روندی صعودی به خود بگیرد.
تعطیلی یکی از بزرگ‌ترین معادن مس جهان و تغییر الگوی عرضه
یکی از مهم‌ترین دلایل ادامه افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی، تعطیلی معدن مس پاناما به حکم دادگاه این کشور بوده که با این حساب، دیگر نمی‌توان حسابی روی عرضه سنگین این واحد تولیدی در بازارهای جهانی باز کرد. در حقیقت، با تعطیلی معدن مس پاناما، مازاد عرضه سال قبل مس در بازارهای جهانی، به کاهش عرضه تبدیل شده و این در حالی است که میزان تقاضا بنا به دلایل ذکر شده در بالا، افزایش چشمگیری داشته است. در چین نیز از ماه مارس، نسبت به کاهش تولید به منظور افزایش قیمت در بازار این کشور اقدام کرده‌اند که با توجه به حجم تولید بالای این کارخانه‌ها، بار دیگر شاهد کاهش عرضه مس در بازارهای جهانی بوده‌ایم.
تحلیلگران بازار این روند را به ترکیبی از خرید سفته‌بازانه و محدودیت‌های عرضه واقعی نسبت می‌دهند که نشان‌دهنده پتانسیل یک بازار صعودی پایدار برای مس است. بسیاری از مشتقات مس در حال حاضر در بالاترین حد قیمت خود در ۵۲هفته گذشته یا نزدیک به آن معامله می‌شوند که نشان‌دهنده اعتماد سرمایه‌گذاران به چشم‌انداز آینده این بخش است.
پیش‌بینی کوچیلکو و گلدمن‌ساکس از روند قیمت مس در بازارهای جهانی
هلدینگ بزرگ مالی و بانکی گلدمن‌ساکس در تازه‌ترین ارزیابی خود از بازار مس اعلام کرده که میزان تقاضا برای این فلز اساسی همچنان رو به افزایش است. این هلدینگ همچنین پیش‌بینی کرده که آغاز فرآیند کاهش نرخ بهره بانکی در آمریکا، می‌تواند قیمت مس را به صورت ثابت در کانال پنج رقمی قرار دهد و بر جذابیت جهانی آن برای سرمایه‌گذاران بیفزاید.
براساس پیش‌بینی این هلدینگ، قیمت هر تن مس می‌تواند طی سال جاری تا بالای ۱۲هزار دلار افزایش یابد که این به معنای افزایش قیمت دست‌کم ۲۰درصدی نسبت به مقادیر فعلی است؛ افزایش قیمت که تصور آن برای فلزات گرانبهایی همچون طلا در شرایط فعلی دشوار است. گلدمن‌ساکس معتقد است که سایر فلزات اساسی بازار که مانند مس موفق به آغاز فرآیند افزایش قیمت نشده‌اند نیز به احتمال زیاد از سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۴، حرکت صعودی خود را آغاز خواهند کرد.
کمیسیون دولتی مس شیلی (کوچیلکو) در تازه‌ترین ارزیابی خود از روند بازار فلز مس در بازارهای جهانی، آن را صعودی دانسته و اعلام کرده که روند قیمت به احتمال زیاد طی هفته‌های آتی نیز افزایشی خواهد بود. «پاتریشیا گامبوآ» رییس بخش مطالعات بازار کوچیلکو در گزارش روز سه‌شنبه هفته گذشته خود اعلام کرده که میزان ارزیابی خود از آینده قیمت در بازار را به میزان قابل توجهی تغییر داده است.
وی دلیل این میزان افزایش قیمت مس در بازارهای جهانی را افزایش تقاضا برای این فلز صنعتی و استراتژیک و رشد تقاضا در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای الکتریکی دانسته است. گامبوآ همچنین آینده بازار مس را تا حد زیادی خوش‌بینانه توصیف کرده است. لازم به ذکر است کوچیلکو در ارزیابی ماه ژانویه خود از وضعیت بازار مس، اعلام کرده بود که قیمت هر تن مس تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۷۷۰۰ الی ۷۸۰۰دلار در هر تن افزایش خواهد یافت؛ ارزیابی که با قیمت‌های فعلی نیاز به بازنگری گسترده دارد.
پس از گزارش ماه ژانویه کوچیلکو وزیر دارایی شیلی در جریان گزارش خود اعلام کرد که ارزیابی نهادهای دولتی این کشور در خصوص آینده قیمت مس در سال جاری تغییر کرده و باید آن را به ۸۴۰۰ الی ۸۵۰۰دلار در هر تن افزایش داد. این پیش‌بینی نیز درست از آب درنیامد و قیمت مس همچنین روند افزایشی خود را پیمود.
با وجود تمامی خوش‌بینی‌های مطرح‌شده، تحلیلگران معتقدند که برای تایید قیمت فعلی، مس باید رقم ۸هزار دلار را به حمایت محکم خود در میان‌مدت تبدیل کند تا بتوان نسبت به قیمت‌های فعلی و اطمینان از کاهش سفته‌بازی در بازار مس مطمئن شد. با این حال، باید توجه داشت که بعید به نظر می‌رسد با توجه به نقش‌های مهم ذکر شده برای مس در بازار انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، بتوان طی ماه‌های آتی شاهد ریزش سنگین قیمت‌ها بود.