در متن این خبر كه همه آن را كپی كرده‌اند، آمده است: «طرح اولیه پیش‌نویس «سند راهبردی صنعت لوازم خانگی» آماده شده و در جلسات کارشناسی در حال بررسی است و برخی از گروه‌ها در تلاش‌اند تا تأیید این طرح را از سیدرضا فاطمی‌امین، سکاندار جدید وزارت صمت بگیرند» كه عبارت «برخی گروه‌ها» در آن مبهم است و مشخص نیست به چه كسانی اشاره دارد. همچنین به سخنان معاون امور صنایع وزارت صمت در مردادماه اشاره شده است. صادقی‌نیاركی در ماه مرداد از «تصویب آیین‌نامه کار شورای سیاست‌گذاری توسعه صنعت لوازم خانگی با حضور تشکل‌های تخصصی» سخن گفته بود و نیز گفته بود «با توجه به زیر‌ساخت‌های صنعتی که در حوزه لوازم خانگی شکل گرفته، وزارت صنعت، معدن و تجارت با ورود محصولات لوازم خانگی برندهای خارجی که در زمان تحریم‌ها کشور را ترک کرده‌اند، مخالف است».
اما در پایگاه خبری رسمی وزارت صمت، به تاریخ اول شهریور، گزارش جلسه‌ای درباره لوازم خانگی آمده است كه نیاركی در آن از تدوین «برنامه عملیاتی توسعه صنعت لوازم خانگی» سخن می‌گوید؛ اما صحبتی از انحصار در آن به میان نیامده است. هرچند به «بومی‌سازی» و «حمایت از توان داخلی» اشاره شده؛ سخنانی كه هركس می‌تواند گفته باشد و بار معنایی مشخصی مانند ممنوعیت واردات ندارد. در این جلسه نیاركی همچنین به تشكیل كارگروهی اشاره كرده است كه «پایش و نظارت» نام دارد و «با مسئولیت معاونت امور صنایع وزارت صمت و با حضور نمایندگان دستگاه‌های ذی‌ربط تشکیل خواهد شد که مسئولیت دبیرخانه بر عهده دفتر صنایع برق، فلزی و لوازم خانگی وزارت صمت است»؛ اما موتور جست‌وجوی صفحه اصلی وزارت صمت چیزی به‌عنوان «سند راهبردی صنعت لوازم خانگی» به شما نشان نمی‌دهد.
نگاهی به «برنامه راهبردی وزارت صمت»
در دولت روحانی و به تاریخ تیر ماه سال 1394 برنامه‌ای با همین نام برای كل حوزه‌ها از سوی وزارت صمت منتشر شد كه برنامه‌ای 10ساله بود و قاعدتا تا سال 1404 اعتبار دارد. در بخش لوازم خانگی این سند می‌خوانیم: «باید پذیرفت که مشتریان مجبور به تطبیق خود با محصولات این صنعت نیستند؛ بلکه این تولیدکنندگان هستند که باید با خواسته‌های بازار و در نهایت مشتریان انطباق یابند» كه خیلی بویی از ممنوعیت صادرات از آن به مشام نمی‌رسد و در واقع هم تا آخر حرفی از ممنوعیت به چشم نمی‌خورد و تنها به تقویت توان داخلی اشاره شده است. سندی مربوط به دوران خوش بدون تحریم، زمانی كه كمتر كسی تصور می‌كرد تا سه سال بعد قرار است آغاز چه دورانی باشد و با درشت‌ترین سایز فونت ممكن هدف این برنامه مشخص شده: «حفظ جایگاه دوم منطقه، دارای نام تجاری معتبر در جهان (!) با تولید سالانه 16 میلیون دستگاه و صادرات سه میلیارد دلار» كه فعلا برند معتبر جهانی نداریم و صادرات نیز در سال 1399 به 200 میلیون دلار رسید. چنان‌که ذكر شد، در صحبت‌های معاون امور صنایع و وب‌سایت وزارت صنعت هم خبری از تلاش برای «ملی‌كردن» لوازم خانگی نیست و احتمالا اطلاعاتی است كه از درون وزارتخانه به بیرون درز كرده؛ اما با فرض صحت بررسی این موضوع یا تصویب نهایی آن، چنین تصمیمی تا چه حد اثرگذار است؟ پیش از آن نگاهی به بازار بیندازیم.
خرید را فراموش كن؛ فقط تعمیرگاه
این قسمت را غیر‌رسمی هم می‌شود برگزار كرد. اگر به خرید لوازم خانگی فكر می‌كنید، چه برای كهنه‌شدن یخچال و ماشین لباسشویی، چه برای امر خیر و سنت رسول خدا تا چه اندازه به خرید برندهای آمریكایی، آلمانی، ایتالیایی، ژاپنی اصلا بگو كره‌ای امید دارید؟ حالا آن دو، سه درصد بالا به كنار بقیه اصلا شانسی برای خریدن محصولات خارجی ندارند. قیمت لوازم خانگی در ایران به گفته فروشندگان خرد همان سال 1397 و خروج آمریكا از برجام تا سقف 80 درصد هم افزایش یافت. افزایش قیمت تا حدی بود كه در سال 1398 قیمت‌ها كمی پایین آمد. چرا؟ چون هیچ‌كس خرید نمی‌كرد؛ یعنی نمی‌شد خرید كرد و در نظر بگیرید درباره دورانی حرف می‌زنیم كه قیمت متوسط دلار 12 هزار تومان بود. یك فروشنده خرد درباره وضعیت تجارتش در این سال می‌گوید: «با رکود مطلقی روبه‌رو هستیم، به طوری که بنده از سال 57 تاکنون فروشنده محصولات خانگی هستم و این رکود بر بازار لوازم خانگی در 40 سال اخیر بی‌سابقه است». قیمت معمولی‌ترین یخچال برند معروف آلمانی در این سال 35 میلیون تومان است. تعیین نسبت قیمت‌ها برای وضعیت امروز كفایت می‌كند و لزومی به ذكر آمار ندارد. مسئله‌ای است كه مردم بی‌واسطه و روزانه با آن دست‌به‌گریبان هستند؛ اما ركود لوازم خانگی همچنان در سال 99 نیز ادامه دارد. باز از یك خرده‌فروش در سال 99 نقل شده است كه در جواب توقف افزایش قیمت كالاهای داخلی می‌گوید «ما هنوز کالاهای چند ماه پیش خود را نفروخته‌ایم که بخواهیم کالای جدیدی از شرکت تحویل بگیریم، همین رکود معاملات عاملی شده تا کارخانجات دست از افزایش قیمت برداشته و با همان قیمت‌های قبلی محصولات را راهی بازار کنند». توقف افزایش قیمت با توجه به وضعیت كشور یعنی خرید مردم عملا متوقف شده است؛ یعنی كسی پول ندارد داخلی هم بخرد، چه برسد آمریكایی و آلمانی. احتمالا تعمیركاران در این مدت بازار سكه‌ای داشته‌اند؛ اما برای بررسی تخصصی با «حمیدرضا غزنوی» سخنگوی اتحادیه تولیدكنندگان لوازم خانگی تماس گرفتیم.
«این حرف‌ها دروغ است و فریب مافیا است»
قبل از اینكه سؤال را مطرح كنیم، غزنوی می‌گوید اصلا این خبر از كجا آمده؟ می‌گوییم یك وب‌سایت منتشر كرد و بعد همه همان متن را بازنشر كردند و منبع خبر هم معلوم نیست. می‌پرسیم مگر همین حالا هم واردات ممنوع نیست؟ چرا ممنوع است. پس این هیاهو برای چیست؟ چرا بحث انحصار مطرح شده؟ آقای غزنوی می‌گوید ما تكلیف‌مان با خودمان روشن نیست، اقتصاد مستقل می‌خواهیم؟ امنیت می‌خواهیم؟ كالای لوكس می‌خواهیم؟ به یكی از خبرگزاری‌هایی كه اول خبر را منتشر كرده، پیام دادم كه این چه كاری است؟ در جواب به من می‌گوید ما از واردات كه حمایت از داخل باشد، حمایت می‌كنیم. این حرف اصلا چه معنی می‌دهد؟ می‌پرسیم حالا ممنوعیت واردات حمایت از داخل می‌كند؟ غزنوی می‌گوید شما كه در «شرق» احتمالا بازار آزادی هستید (پاسخی نمی‌دهیم)؛ اما در همین اقتصادهای بازار آزاد مثلا آلمان، كره جنوبی و ژاپن ورود لوازم خانگی ممنوع است و سرمایه‌گذاری خارجی محدودیت‌هایی دارد. مثلا در تركیه. در تركیه باید شریك ترك بگیرید و سرمایه‌گذاری كنید. مثلا سامسونگ و ال‌جی را به این دلیل راه نداد؛ ولی ما هیچ‌كدام نیستیم با این وضعیت. نه مصرف‌كننده خوبی هستیم، نه واردكننده، تحریم می‌شود به‌راحتی ما را رها می‌كنند می‌روند. وقتی هم تحریم نیستیم واردات می‌كنیم تولید داخلی را از بین می‌بریم؛ یعنی شما موافق ممنوعیت واردات هستید؟ بله. آخر ما كه سرمان آمده سر تحریم‌ها دیدیم چطور با ما رفتار كردند. بعضی خواب‌های رنگی می‌بینند. می‌گویند كاری كنیم تحریم نشویم؛ یعنی همه سیاست‌هایمان، انقلاب و همه چیز را كنار بگذاریم؟ خب تولید داخل كه منطقی‌تر است. یك وقت هست یك محصولی را نداریم یا می‌بینیم تا به تولید آن موفق شویم، خیلی طول می‌كشد، آن موقع واردات ایرادی ندارد؛ اما در لوازم خانگی كه مزیت هم داریم. چه مزیتی؟ اول اینكه دانش داریم، فناوری داریم. مثلا ما جزء معدود كشورهایی هستیم كه توانایی تولید یخچال ساید‌بای‌ساید داریم. در آی.او.تی وارد شده‌ایم و موفق هستیم. مزیت دیگر چیست؟ مزیت دیگر ما نیروی كار ارزان است. سومین مزیت ما مواد اولیه است؛ یعنی مواد اولیه لوازم خانگی وارداتی نیست؟ خیر. عمده مواد اولیه را داریم. مثلا مواد پتروشیمی، شیمیایی و پلیمری كه طبیعتا داریم. مس و آهن و آلومینیوم هم به همین منوال. بعضی از قطعات هست كه آن هم تكنولوژی‌اش دور از دسترس نیست، مثل كمپرسور كه تعدادی كه نیاز داریم كم است و تولیدش هم فعلا به‌صرفه نیست؛ اما اگر آن هم تحریم شد تولید می‌كنیم. راه درست مثلا این است كه چنین قطعه‌ای را كه گفتم یك شركت خارجی بیاید سرمایه‌گذاری كند، هم نیاز ما را برطرف كنند، هم به بقیه منطقه صادر كنند. با تحریم مگر ممكن است؟ بله ممكن است. كالا به ما نمی‌دهند؛ اما وقتی برای سرمایه‌گذاری می‌خواهند بیایند یا وفا نمی‌كنند یا همانی را می‌خواهند تولید كنند كه خودمان داریم؛ اما با استراتژی درست چیزهایی را كه در توانمان هست تولید می‌كنیم. چیزهایی هم هست كه خب فعلا توان تولیدش را نداریم، آن به كنار. اما با روش درست تولید اشتغال ایجاد می‌كنیم و امنیت هم در پی آن می‌آید. تحریم هم می‌خواهند بكنند، بكنند؛ اما می‌گویند عرضه لوازم خانگی به اندازه تقاضا نیست و كمبود داریم؟ نه. اصلا این‌‌طور نیست. ما سال گذشته شش میلیون لوازم خانگی بزرگ تولید كردیم و مجموعا هم 15 میلیون تولید داشتیم. مگر بازار چقدر حجم دارد؟ بالاتر برود باید صادر كنیم. درباره مسئله انحصار كه این‌قدر مانور می‌دهند چطور؟ تولید لوازم خانگی انحصاری نمی‌شود به این روش؟ خیر. اینها حرف‌های مافیای واردات است. این حرف‌ها دروغ است. ما در خودرو دو تا شركت داریم كه دولتی است و كیفیت آن را هم كه می‌دانید دیگر. این حرف‌ها برای فریب افكار عمومی است. ما در تولید لوازم خانگی هزارو 500 شركت داریم كه اولا خصوصی هستند و كیفیت آن هم در سطح بین‌المللی است.