اینکه بازار خودرو پرنوسان است و تولید کاهش یافته، موضوع پیچیدهای نیست که نیاز به علم خاصی داشته باشد. دومینوی مشکلات اقتصادی دامن بخشهای مختلف را رها نمیکند. حالا دومینو به پیشفروش خودروها رسیده است. پیشفروشی که تا چندی قبل حلال مشکلات این بازار بود و قرار بود بهصورت مسکن فوری درد بازار را دوا کند، حالا به اولتیماتوم مسئولان تبدیل شده است. بهطوریکه فرشاد مقیمی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از طرح سختگیرانه این وزارتخانه برای خودروسازان بهمنظور افزایش تولید خبر داد و گفت: «اگر تولید افزایش نیابد، اجازه پیشفروش نمیدهیم.»
همین افزایش تولیدی که مقیمی از آن صحبت میکند خود، سر دراز دارد. خودروسازان به قطعه‌سازان بدهکارند، قطعه‌سازان مواد اولیه ندارند، مواد اولیه وارد نمیشود یا بهسختی وارد میشود. قطعه‌سازان به دنبال داخلیسازی هستند، اما نقدینگی و سرمایه در گردش ندارند، بانک مرکزی در پی اعطای وام و پرداخت بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان است. اما باز هم کاری از پیش نمیرود.براساس گفتههای مقیمی، بر ضرورت انجام بهموقع تعهدات از سوی دو خودروساز در حوزه پیشفروشهای خودرو مربوط به سال ۹۷ تاکید وجود دارد.
بهاینترتیب بر اساس دستوری که به دو خودروساز بزرگ کشور دادهشده، باید نسبت به ایفای بهموقع تعهدات اقدام شود که بر این اساس برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت این است که کل تعهدات خودروسازان در سال ۹۷ حداکثر تا مهرماه سال جاری ایفا شود. بااینحال آمار دقیقی از رقم خودروهای پیشفروش شده سال ۹۷ وجود ندارد و مشخص نیست خودروسازان چقدر از این خودروها را تحویل دادهاند و چه میزان باقیمانده است. اما احتمالاً با توجه به اولتیماتوم ۶ ماههای که وزارت صنعت در نظر گرفته، تعداد خودروهای تحویل داده نشده، بالاست. بااینحال، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید دارد که «این برنامه بهطورقطع در سال ۹۸ اجرایی خواهد شد و جای نگرانی از بابت ایفای تعهدات خودروسازان وجود ندارد.»
مقیمی حتی میگوید: «تعهدات جدید خودروسازان مبنی بر پیشفروشهای صورت‌گرفته در سال ۹۸ نیز بهطورقطع بهموقع انجام میشود که بر این اساس، هر یک از خودروسازان مکلف هستند حداقل ۵۵۰ هزار دستگاه خودرو را در سال جاری تولید کنند که در مجموع یکمیلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال جاری تولید و روانه بازار خواهد شد.»
درحالیکه مقیمی صحبت از تولید یکمیلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو در سال جاری میکند که چندی پیش، رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته بود امسال تولید ۱.۲ میلیون خودرو را در برنامه قرار دارد.البته به گفته مقیمی، وزارت صنعت، معدن و تجارت برنامه سختگیرانهای نیز برای خودروسازان در نظر گرفته که بر مبنای آن، یکی از تکالیف تعیینشده برای خودروسازان این است که تولید را از سطح یکمیلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه فراتر ببرند که جزئیات آن پس از نهایی شدن اعلام خواهد شد. چنانچه خودروسازان به این برنامه سختگیرانه تولید پایبند نباشند، دیگر اجازه پیشفروش خودرو نخواهند داشت و به تناسبی که افزایش تولید داشته باشند، میتوانند خودرو در بازار پیشفروش کنند. او به این موضوع هم اشاره کرد که عمده تمرکز خودروسازان در حوزه تأمین قطعه، بر قطعات تولید داخلی بوده و بر این اساس، واردات قطعاتی که داخلیسازی میشوند، ممنوع خواهد شد.
درد یا درمان؟
سال گذشته که قیمت خودرو بهشدت بالا رفت، برای حل مشکل سایپا و ایرانخودرو پیشفروش گذاشتند. بهاینترتیب یکی از راهکارهایی که خودروسازان برای کاهش قیمت خودرو و تعادل قیمت بازار ارائه دادند، این بود که خودرو را در تیراژ بالا پیشفروش کنند اما همین اقدام هم تاثیر چندانی در بازار خودرو نداشت، چراکه دوره تحویل پیشفروشها، بلندمدت بود. بعد هم موضوع اصلی این بود که سال گذشته خودروسازان مدام دست به پیشفروش میزدند اما سؤال اصلی این بود که وقتی خودروسازان تعهدات قبلی خود را انجام ندادهاند پیشفروش جدید قانونی است؟
تولید بیشتر میشود؟
در حالی وزیر صنعت و معاونش از آمار تولید بالای یکمیلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو صحبت میکنند که این آمار بیشتر بلندپروازانه به نظر میرسد. وزیر صنعت خودش اعتراف کرده است که سال گذشته ۹۵۰ هزار دستگاه خودرو در کشور تولید شد.
آمارهای بینالمللی حاکی از این است که میزان تولید خودروی ایران در سال ۲۰۱۸، ۴۰ درصد کاهش داشته است. کاهشی که بیشترین میزان کاهش خودرو در میان کشورهای دنیا بوده است. نهتنها آمارهای بینالمللی، بلکه آمارهای داخلی هم از کاهش تولید خودرو خبر میدهند. بااینکه هنوز آمار رسمی سال ۹۷ برای تولید خودرو منتشر نشده است، اما اواسط اسفندماه، سه شرکت خودروساز داخلی آمار تولید مربوط به بهمنماه سال جاری را روی شبکه کدال (سایت مرتبط با بورس اوراق بهادار تهران) قرار دادند. آماری که نشان داد تولید بهمن خودروسازان در سال ۹۷، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (بهمن ۹۶) کاهش ۵۸ درصدی در تولید انواع خودروهای سواری داشته است.
طبق گزارشهای منتشرشده، شرکتهای خودروساز علاوه بر اینکه در بهمنماه ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال ۹۶، رشد منفی ۵۸ درصدی را در بخش تولید به نام خود ثبت کردند، در بخش عرضه هم کارنامه ضعیفی از خود بهجا گذاشتند. این شرکتها در یازدهمین ماه سال جاری به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد منفی ۶۳,۵ درصدی را در بخش عرضه بهجا گذاشتند.علاوه بر این، مرکز پژوهشهای مجلس، گزارشی با عنوان «بررسی آشفتگیها در بازار خودرو و راهحلهای فوری تسویه بازار» منتشر کرده است.
طبق این گزارش، وضعیت تولید خودرو در ۱۰ ماهه اول سال ۱۳۹۷ با کاهش ۳۵,۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۸۱۲ هزار و ۹۷۹ دستگاه رسیده است. روند کاهش تولید خودرو که از اردیبهشت سال ۹۷ شروع شده بود در شهریورماه متوقف شد و رو به افزایش گذاشت، اما در آبان ماه سال ۹۷ مجدد روند کاهشی ادامه پیدا کرد. میزان تولید خودرو در دیماه سال ۹۷ نسبت به آذرماه ۲۱ درصد رشد را نشان میدهد. حتی روند تولید خودرو در دهماهه اول سال ۹۷ در دو خودروساز ایرانخودرو و سایپا تقریباً روندی مشابه با روند کلی تولید در کشور دارد.
بررسی صورتهای مالی میاندورهای نهماهه منتهی به پایان آذرماه نشان میدهد زیان انباشته ایرانخودرو و سایپا بیش از ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان است. از طرفی مطالبات قطعه‌سازان از کل خودروسازان حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد میشود. رقمی که زنگ خطر در صنعت خودروسازی کشور را به صدا درآورده است.مرکز پژوهشهای مجلس درباره صورتهای مالی دو غول خودروسازی جاده مخصوص نوشت: طی چهار سال منتهی به سال ۱۳۹۶ در شرکت ایرانخودرو، همواره مبالغ فروش بیش از بهای تمامشده محصولات بوده است اما مبالغ فروش در ششماهه نخست سال ۱۳۹۷، یک هزار میلیارد تومان کمتر از بهای تمامشده بوده است.
این روند در نهماهه نخست سال ۱۳۹۷ ادامه یافته بهگونهای که مبالغ فروش، بیش از دو هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان کمتر از بهای تمامشده بوده است. هم‌چنین شرکت سایپا هم در سال ۱۳۹۲، بیش از سه هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بهای تمامشده تولید داشته، حالآنکه مبلغ فروش آنها نزدیک به سه هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. در سالهای ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ترتیب حدود یک هزار میلیارد تومان، یک هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان و یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان سود از محل تفاوت قیمت فروش و بهای تمامشده عاید شرکت سایپا شده است.
این شرکت طی نه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۷، بیش از پنج هزار میلیارد تومان صرف تولید محصول کرده و در عوض، پنج هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان از ناحیه فروش آنها درآمد به دست آورده است که موجب شده سودی حدود ۳۰۰ میلیارد تومانی در نیمسال نخست سال جاری از این محل به دست آورند. این موضوع بهوضوح نشان میدهد که زیان شرکت سایپا در ششماهه اول ناشی از محل تولید نبوده است. اما در سهماهه منتهی به ۳۰ آذر ۹۷، زیان شرکت از محل تولید خود را نشان داده بهگونهای که حدود ۹ هزار میلیارد تومان مبلغ بهای تمامشده بوده است و مبلغ فروش حدود ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که زیان بیش از دو هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی را از این محل نشان میدهد.
سازندگی