باوجود تلاش‌های متعددی برای محدودسازی و مسدود کردن دسترسی به پلتفرم‌های اجتماعی مانند تلگرام، این داده‌ها نشان می‌دهد که کاربران ایرانی به ویژه دانشجویان، با استفاده از ابزارهای مختلف برای دور زدن این محدودیت‌ها، همچنان به فعالیت در این شبکه ادامه می‌دهند. از سوی دیگر، نتایج این نظرسنجی همزمان با بحث‌های داغ درخصوص ناکارآمدی و مضرات فیلترینگ در ایران منتشر شده است؛ به‌گونه‌ای که این سیاست‌ها نه‌تنها تاثیر مثبتی بر رفتار کاربران نداشته، بلکه از جهاتی به تقویت استفاده از ابزارهای غیررسمی و غیرمجاز برای دسترسی به فضای مجازی منجر شده است.
ایسپا از اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ طرح نظرسنجی وضعیت اجتماعی فرهنگی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی را با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اجرا کرده است. در این گزارش متغیرهای متعددی از جمله اوقات فراغت دانشجویان، میزان استفاده دانشجویان از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، منبع پیگیری اخبار و موارد دیگر مورد بررسی قرار گرفته است. در این نظرسنجی با دو‌هزار و ۲۵۰نفر از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در سراسر کشور مصاحبه حضوری انجام شده است. ۵۲درصد از این مصاحبه‌شوندگان زن و ۴۸درصد مرد هستند. بیش از ۴۷درصد از آنها در بازه سنی ۱۸ تا ۲۲سال و 6/33درصد در بازه بین ۲۳ تا ۲۷ سال و 2/17درصد هم بیشتر از ۲۸سال دارند. اکثریت پاسخگویان (۶۱درصد) مدرک کارشناسی دارند، 7/28درصد صاحب مدرک کارشناسی ارشد هستند و ۱۰درصد هم مدرک دکتری دارند.نتیجه این نظرسنجی نشان می‌دهد پرکاربردترین ابزار دانشجویان ایرانی برای گذران اوقات فراغت «پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی» هستند که 5/79درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی گفته‌اند «هر روز» از آنها استفاده می‌کنند. 4/12درصد نیز هفته‌ای یک یا چند بار از این پلتفرم‌ها برای گذران اوقات فراغت استفاده می‌کنند. فقط یک درصد از پاسخگویان گفته‌اند که «اصلا» در این پلتفرم‌ها نمی‌گردند و از آنها استفاده نمی‌کنند. در میان فعالیت‌های مربوط به گذراندن اوقات فراغت «گوش دادن به موسیقی» در رتبه دوم و «معاشرت با دوستان» در رتبه سوم قرار دارد. «بازی‌های کامپیوتری» هم هشتمین فعالیت پرتکرار دانشجویان است که 3/13درصد از افراد گفته‌اند «هر روز» آن را انجام می‌دهند.
محبوبیت ۹۰درصدی از آن «تلگرام» است
طبق یافته‌های این نظرسنجی، تلگرام با 5/89درصد استفاده پرکاربردترین پلتفرم برای دانشجویان ایرانی است. اینستاگرام با 7/85درصد دومین پلتفرم محبوب دانشجویان است. واتساپ 7/66درصد و یوتیوب 4/50درصد استفاده دارد بنابراین، چهار پلتفرمی که بیشترین استفاده را بین دانشجویان ایرانی دارد، همگی پلتفرم‌های خارجی فیلترشده هستند. پلتفرم‌های ایرانی پرکاربرد بین دانشجویان کمتر از ۴۰درصد استفاده دارند؛ ایتا 4/38درصد و روبیکا 6/29 درصد محبوبیت دارد. ایکس (توئیتر سابق) با 5/23درصد بعد از این دو پلتفرم ایرانی در رتبه هفتم جا گرفته است. ایسپا در گزارش خود استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها توسط دانشجویان را با میزان استفاده آنها توسط ایرانیان بالای ۱۸سال مقایسه کرده است و این مقایسه نشان می‌دهد دانشجویان به‌طور کلی بیشتر از سایرین از این پلتفرم‌ها استفاده می‌کنند.
اصلی‌ترین کاربران «یوتیوب» و «ایکس» در ایران دانشجویان هستند
در این میان، مقایسه میزان استفاده از تلگرام برای دانشجویان حدود ۹۰درصد و برای سایر افراد حدود ۳۸درصد است. در حالی که نزدیک به ۸۶درصد دانشجویان از اینستاگرام استفاده می‌کنند، میزان استفاده سایرین 6/50درصد است. میزان استفاده دانشجویان از پیام‌رسان واتساپ نیز دو‌برابر سایر افراد است. مقایسه میزان استفاده دانشجویان از یوتیوب و ایکس (توئیتر سابق) با ایرانی‌های بالای ۱۸سال بسیار جالب توجه است چون فاصله زیادی میان میزان استفاده از این دو پلتفرم در میان این دو گروه وجود دارد. در حالی که بیش از ۵۰درصد از دانشجویان از یوتیوب استفاده می‌کنند، این پلتفرم فقط برای 5/8درصد از ایرانیان بالای ۱۸سال کاربرد دارد. همچنین میزان استفاده از شبکه اجتماعی ایکس در میان دانشجویان 5/28درصد است، در حالی که فقط 5/2درصد از ایرانی‌های بالای ۱۸سال از این پلتفرم استفاده می‌کنند.
صداوسیما مرجعیت خبر را به پلتفرم‌های آنلاین باخته است
نتایج این نظرسنجی همچنین نشان می‌دهد پلتفرم‌های آنلاینی مثل سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی به‌ترتیب با 2/25 و 4/20درصد اصلی‌ترین منابع دانشجویان برای پیگیری اخبار هستند. در میان رسانه‌های کاربردی، دانشجویان برای پیگیری اخبار، صداوسیما با 5/12درصد کمتر از نصف پلتفرم‌های آنلاین داخلی کاربرد دارد. شبکه‌های ماهواره‌ای هم فقط به میزان ۸درصد منبع پیگیری اخبار محسوب می‌شوند. در این رتبه‌بندی «دوستان و آشنایان» با حدود ۵درصد در رتبه پنجم و روزنامه‌ها با کمتر از یک درصد کاربرد در رتبه ششم قرار دارند.
در نهایت نتایج این نظرسنجی نشان‌دهنده پایداری و مقاومت کاربران ایرانی، به ویژه قشر جوان و تحصیلکرده، در برابر سیاست‌های محدودکننده فیلترینگ است. ادامه محبوبیت تلگرام در میان دانشجویان، باوجود محدودیت‌های گسترده، می‌تواند بازتابی از دو مساله کلیدی باشد: اول، ناکارآمدی راهبردهای مسدودسازی در بلندمدت که منجر به استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها و ابزارهای دیگر می‌شود؛ دوم، نیاز مبرم جامعه به دسترسی آزاد به اطلاعات و فضای گفت‌وگو که با سیاست‌های کنونی به طور کامل محقق نمی‌شود. به طور کلی، تجربه نشان می‌دهد که محدودسازی افراطی نه‌تنها کاربران را از پلتفرم‌های محبوب دور نمی‌کند، بلکه باعث شکل‌گیری رفتارهای جدید و غیرقابل کنترل در فضای مجازی می‌شود. در نتیجه، بازنگری در سیاست‌های فیلترینگ و حرکت به سوی مدل‌های انعطاف‌پذیرتر و همگام با تحولات تکنولوژیک جهانی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.