آخرین تصاویر دریافتی از وضعیت تولید گاز در کشور، روایتگر سختی و مشقت بسیار کارکنان صنعت نفت است. تصاویری که نشان می‌دهد چرا باید در شرایطی که می‌توان با مصرف کمتر زمستان پیش‌رو را با کمترین هزینه پشت‌سر گذاشت.
این زمستان که بگذرد، حتما باید اولین اولویت دولت توسعه میادین گازی باشد. هرچند، توسعه به این آسانی اتفاق نمی‌افتد و نیاز به پیش‌نیازهایی مثل سرمایه‌گذاری و تکنولوژی مناسب دارد، با این حال چاره‌ای هم جز توسعه و بهره‌برداری از میادین گازی نیست. در شرایط تحریم‌ها که حتی ممکن است شدیدتر هم شود، حتما اولویت دولت بهره‌برداری از میادین گازی به‌خصوص میادین مشترک است.
تقریبا دودهه است که هر دولتی سرکار آمده، وعده توسعه میادین مشترک نفتی و گازی را داده، اما به جز پارس‌جنوبی که آن‌هم با 20سال تاخیر بهره‌برداری از آن شروع شد، در سایر میادین مشترک، کار به کندی صورت می‌گیرد و در برخی هم ما تماشاگریم. دولت چهاردهم هم در چنین وعده‌ای شبیه به دولت‌های قبل است با این تفاوت که این دولت هنوز ابتدای راه است و نمی‌توان به این سرعت قضاوت کرد که عملکردی مشابه دولت‌های قبل دارد.
توسعه میادین مشترک که هم در برنامه وزیر نفت بر توسعه میادین مشترک مورد اشاره قرار گرفته و هم در برنامه هفتم توسعه این وظیفه بر دوش دولت نهاده شده است، در ماه‌های اخیر که به‌دلیل تشدید ناترازی انرژی، توان دولت متمرکز بر مدیریت کسری سوخت شده است، بیشتر از گذشته ضرورت دارد. موضوعی که دولت را برآن داشته که کار توسعه سه میدان نفتی مشترک را کلید بزنند. محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهوری در جلسه اخیر شورای اقتصاد گفته است که اجرای هرچه سریع‌تر طرح‌های وزارت نفت در میادین مشترک نفتی باتوجه به تاثیر اساسی آن در اقتصاد و درآمدهای کشور راهبرد دولت چهاردهم است.
یک تصمیم جدید برای توسعه میادین مشترک
در جلسه اخیر شورای اقتصاد که به ریاست محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهوری برگزار شد، سه طرح توسعه میادین نفتی آزادگان، آذر و مسجدسلیمان با سرمایه‌گذاری مستقیم ۱۲میلیارد دلاری و تعیین محل تامین این سرمایه‌گذاری به تصویب رسید که این قراردادها بلندمدت بوده و در طول زمان قرارداد مجموعا درآمدی در حدود ۱۴۰میلیارد دلار برای دولت ایجاد خواهد کرد و در اجرای این طرح‌ها استفاده از ظرفیت شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان دیده شده است.
همچنین طرح «توسعه، بهبود بازیافت، افزایش تولید و انجام عملیات بهره‌برداری میدان مشترک نفتی آزادگان» با پیشنهاد وزارت نفت و به عنوان بزرگ‌ترین پروژه‌های نفتی کشور و با هدف تولید برآوردی تجمعی اضافی حدود هزار و ۷۶۵میلیون بشکه در سه سال به تصویب اعضای شورای اقتصاد رسید. طرح دیگر، «بهبود بازیافت، افزایش تولید و انجام عملیات بهره‌برداری میدان مشترک نفتی آذر» بود که با سرمایه‌گذاری یک‌میلیارد دلاری و اضافه شدن ۱۷۷میلیون بشکه تولید نفت در ۲۰ سال قرارداد به ظرفیت تولید نفت کشور دستور دیگر جلسه بود که به تصویب اعضا رسید. دیگر تصمیم شورای اقتصاد، طرح «توسعه و بهره‌برداری یال شمالی میدان نفتی مسجد سلیمان» با سرمایه‌گذاری ۲۵۷میلیون دلاری و هدفگذاری افزایش تولید ۲۱میلیون بشکه نفت طی ۲۰ سال قرارداد مصوب شد.
با این مصوبات تازه شورای اقتصاد، حالا کار وزارت نفت تسهیل شده زیر این طرح‌ها اولویت‌های این وزارتخانه را دست‌کم تا سال آینده روشن کرده است.
دولت‌ها کوتاهی کردند
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» درباره ضرورت بهره‌برداری از میادین مشترک نفت و گاز در شرایط کنونی ناترازی انرژی می‌گوید: بزرگ‌ترین میدان مشترک ما پارس‌جنوبی است که در ۱۰ سال اخیر نزدیک به ۳۵میلیارد دلار در پارس‌جنوبی سرمایه‌گذاری اتفاق افتاده است. درحال حاضر هم پروژه‌های نگهداشت و حفاری بین‌چاهی درحال اجراست. این طرح‌ها که به ۴ شرکت واگذار شده است با هدفت فشارافزایی مصوب شده که با نهایی شدن فاز مطالعات مهندسی، طی تشریفاتی به سمت مناقصه و واگذاری می‌رود. این پروژه‌ها باید از سال ۹۵ در دستور کار قرار می‌گرفت که متاسفانه در پارس‌جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین میدان مشترک ما که حدود ۷۰درصد گاز کشور را تامین می‌کند، کوتاهی کردیم. وی با اشاره به وضعیت سایر میادین اظهار داشت: در میدان فرزاد B که در آغاز کار توسعه میدان و کارفرمایی آن در اختیار شرکت نفت فلات قاره قرار داشت و در سال ۹۵ توسعه این میدان به شرکت نفت و گاز پارس واگذار شد، باعث عقب‌ماندگی کار شد. میدان فرزاد B به‌تنهایی می‌تواند به اندازه یک فاز پارس‌جنوبی تولید گاز داشته باشد. توسعه میدان فرزاد A به‌دلیل آنکه میدان خاصی است، نیازمند تکنولوژی خارجی است. این میدان که جنس آن از گوگرد عنصری است، در واقع از این مدل میادین به صورت محدود در دنیا وجود دارد. به همین دلیل هم ما اصلا تکنولوژی لازم تولید از میدان را نداریم و به همین دلیل به شدت نیازمند واردات تکنولوژی از خارج از کشور هستیم. مهرجو در ادامه با اشاره به آخرین وضعیت میدان مشترک آرش با بیان اینکه در این میدان مشکلات حقوقی بین‌المللی با شرکا داریم، یادآور شد: تا این مشکلات برطرف نشود هیچ کار توسعه‌ای در این میدان نمی‌توانیم انجام دهیم.
او دیگر میدان مشترک بلاتکلیف را میدان گازی سلمان عنوان کرد و گفت: در دولت دوازدهم می‌توانستند فاز دوم توسعه آن را شروع کنند ولی چنین نشد؛ این میدان 8 سال است که به حال خود رها شده است، با این بهانه که تکلیف قرارداد کرسنت را مشخص کنند. هر دولتی که سرکار آمده، یک‌سری مشکلات را به ارث برده و خود هم مسبب مشکلات دیگری شده که می‌توانست ایجاد نشود. مثال واضح آن عدم مدیریت سوخت در آبان و آذرماه امسال است که موجب کمبود سوخت نیروگاه‌ها شده است. نمی‌توان انتظار داشت که در بازه زمانی سه‌ماهه و شش‌ماهه معجزه شود.
بودجه تصویب شد ولی اجرا هیچ!
این کارشناس انرژی با اشاره به اقداماتی که تاکنون برای توسعه میادین مشترک انجام شده، گفت: اتفاقات خوب درحال رخ دادن است اما چون مشکلات بسیار بزرگی داریم که از قبل برای حل آنها چاره‌اندیشی درستی نشده، بنابراین شرایط امروز به‌سختی قابل مدیریت است. مثلا، سال ۱۴۰۱ خط لوله میدان گازی سلمان به سیری از مدار خارج شد. هنوز که هنوز است این خط لوله تعمیر نشده است. حوادثی این‌چنینی باعث شده که ما از روزانه ۴میلیون مترمکعب گاز محروم شویم. آقایان چکار کردند؟ هیچ! همان سال مدیر تولید نفت فلات قاره در مصاحبه‌ای اعلام کرد تا یک سال آینده این خط لوله وارد مدار شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد، اما چنین نشد. این مشکلات امروز به دولت چهاردهم به ارث رسیده است. همین میدان سلمان که یک میدان مشترک است، طی ۸ سال دولت‌های یازدهم و دوازدهم هیچ‌کاری برای توسعه فاز دو این میدان نکردند. در دولت سیزدهم هم فقط بودجه تصویب کردند ولی اقدامی نشد. درواقع یک خط لوله نتوانستند تعمیر کنند. مهرجو تاکید کرد: تا زمانی که از افراد حرفه‌ای و کارشناس برای امور توسعه‌ای استفاده نشود نتیجه همین خواهد بود. تا زمانی که نتوانیم یک خط لوله را تعمیر و نگهداری کنیم چطور می‌توان توقع داشت که در میادین مشترک توسعه اتفاق بیفتد. امروز صنعت نفت ما شبیه به یک فرد تصادف کرده است که دست‌وپایش شکسته ولی شما انتظار دارید که در مسابقه دو ماراتن شرکت کند. حقیقت این است که اول باید زخم‌های این صنعت خوب شود و بعد انتظارات‌مان را طلب کنیم.این کارشناس انرژی با اشاره به بهره‌برداری از چاه خانگیران که قرار است ظرف 10 روز آینده به بهره‌برداری برسد، گفت: بهره‌برداری از این چاه ۳میلیون مترمکعب به توان تولید گاز کشور اضافه می‌کند. دولت چهاردهم واقعا شب‌وروز نمی‌شناسد و درحال کار کردن است. بنابراین ما نمی‌توانیم همه آرزو‌های‌مان را در مدت سه‌ماه از دولت چهاردهم طلب کنیم. این غیرمنصفانه و غیرواقعی است. حداقل باید یک‌سال از عمر یک دولت بگذرد تا بتوان بسیاری از این موارد را بررسی کرد.او گفت: وضعیت وزارتخانه هم خوب نیست؛ من ۲۱ سال است که در وزارت نفت کار می‌کنم ولی هیچ‌وقت دورانی به این سختی ندیده بودم. این بحران‌ها در کنار افزایش مصرف که اتفاق افتاده، در شرایط کنونی تنها راهکار آن مدیریت تقاضا و بهینه‌سازی است که متاسفانه آن‌هم صورت نمی‌گیرد و به همین دلیل است تولید هم جوابگو نیست.